Alkaloïden

Werking

De meeste alkaloïden zijn giftig.  Als een van de meest sterke natuurgeneesmiddelen dienen ze met de grootste voorzichtigheid te worden toegepast.vanwege de zeer sterke werking op ons centraal zenuwstelsel. Door hun chemische structuur kunnen ze aandokken op receptoren van onze zenuwcellen die normaal gesproken voor onze neurotransmitters bedoeld zijn. Hierdoor werken ze op verschillende wijze door op onze waarneming en bewustzijn. Zo kunnen alkaloïden een stimulerende, verzachtende, vaatvernauwende, vaatverwijdende, een krampstillende, pijnstillende, euforische en/of hallucinogene werking hebben.

Er zijn een groot aantal symptomen die op een vergiftiging wijzen zoals:

vol gevoel, kriebelen in de hals, duizeligheid, overgevoeligheid bij aanrakingen, ontsteking van de darm of de nieren, misselijkheid, diarree, koorts, uitslagen, hallucinaties, zware ademhaling en in het ergste geval sterke krampen beschadiging van het zenuwstelsel of verlammingsverschijnselen.

In de geneeskunde komt het op de dosering aan of deze stoffen een heilzame of giftige werking hebben. Een aantal alkaloïden hebben als geneesmiddel een belangrijke rol in de geneeskunde verworven, zoals atropine, cafeïne, morfine, codeïne, cocaïne, kinine of pseudo-efedrine.

Zeer giftig zijn alkaloïden uit de Wolfskers, Doornappel, Papaver, of het Bilzekruid. De aantrekkingskracht van deze ´magische´planten op de mens ligt waarschijnlijk in de sterke werking op het centraal zenuwstelsel. Veel alkaloïden hebben neuroactieve en psychoactieve eigenschappen en sommigen worden als genotmiddel of entheogeen gebruikt. Entheogenen zijn stoffen of bereidingen die traditioneel voor spirituele, mythische of religieuze doeleinden werden gebruikt.

Het gebruik van deze middelen kan een gevoel voortbrengen met god, het universum, het al of of een andere wezen verbonden te zijn, visioenen te ervaren of met geesten uit en andere wereld te communiceren zoals sjamanen of medicijnmannen dit plegen te doen. Ayahuasca wordt bijvoorbeeld als bewustzijnsverruimend middel gebruikt door sjamanen in Zuid-Amerika. Vroeger gebruikten de priesteressen van het orakel van Delphi Bilzekruid om waar te zeggen.

Werking

Pyrrolizidinalkaloide (afgekort PA) is een verzamelgroep voor alkaloïden waarvan de grondstructuur het ringsysteem Pyrrolizidine bevat. PA zijn ongewenste stoffen die in sommige geneeskrachtige planten voorkomen maar geen therapeutische werking hebben. Ze zijn kankerverwekkend en kunnen de lever beschadigen. Ze komen voor in bijvoorbeeld Smeerwortel of Klein Hoefblad. Inwendig gebruik van deze planten is af te raden. In de apotheek zijn deze kruiden ook zonder het giftige alkaloïde te koop.

Voorkomen

PA komen vooral voor bij planten van de composieten- en ruwbladigenfamilie.

Composietenfamilie of samengesteldbloemigen (Asteraceae)

Wilde kruiden uit deze familie die veel PA bevatten zijn de Kruiskruiden(Scenecio). Alle in Nederland voorkomende kruiskruiden bevatten pyrrolizidine-alkaloïden, waardoor ze giftig zijn voor veel dieren en ook voor mensen. Vooral Jakobskruiskruid is zeer giftig doordat het zestien verschillende alkaloïden bevat. De bloemen bevatten tweemaal zoveel gif als de bladeren. Andere planten uit deze familie zijn: groot en klein hoefblad (Tussilago farfara, Petasides Hybriden), Koninginnekruid (Eupatorium cannabinum) en Gewone margriet (Leucanthemum vulgare) die je inwendig niet moet gebruiken.

Ruwbladigenfamilie (Boraginaceae)

Planten in deze familie met PA zijn: Vergeet-me-nietjes (Myosotis), Veldhondstong (Cynoglossum officinale), Boragie (Borrago officinalis), Gevlekt Longenkruid (Pulmonaria officinalis), Slangenkruid (Echium vulgare), maar ook de Smeerwortel (Symphytum officinalum),  Europese heliotroop (Heliotropium europaeum) en zelfs Arnika ((Arnica montana).
 

Over PA is de afgelopen tijd veel te doen geweest. Omdat veel van deze kruiden wijdverspreid in de natuur voorkomen, en dus ook vaak als (on)kruid op de akkers groeit waar kruidenproducties voor thee plaatsvinden, kan het zijn dat deze ongewenste kruiden in ons kopje thee terechtkomen.