Driekleurig viooltje
koningin van de huid
Viola tricolor
Stiefmütterchenkraut (D.), Wild Pansy (E.).
Als je het driekleurig viooltje bekijkt, lijkt het net een bescheiden gezichtje met een speelse vrolijkheid. Misschien dat het daarom vaak wordt aangezien als een kruid voor kinderen. Dit prachtige bloemetje met haar fluwelen glans is echter veel krachtiger dan hoe ze er wellicht op het eerste gezicht uitziet.
Het Driekleurig Viooltje is net als het Maarts Viooltje (Viola odorata), lid van de viooltjesfamilie en inheems in heel Europa. De naam Viola is van Griekse oorsprong, en verwijst naar de violette kleur van het viooltje. Tricolor betekent driekleurig. Oorspronkelijk hebben de bloemen van dit plantje drie kleuren: paars, geel en wit. Tegenwoordig, zie je vanwege eeuwenlange kruisingen, veel verschillende tinten. De kleur van de blaadjes variëren van paars en donkerblauw voor de twee bovenste kroonblaadjes tot licht lila, blauw en geel voor de twee buitenste blaadjes en geelwit voor het onderste blad. Door de vele kruisingen zijn waarschijnlijk ook de geur en smaak verloren gegaan want tegenwoordig ruiken ze nauwelijks nog.
Het driekleurig viooltje is niet hetzelfde bloempje als het Maarts Viooltje (Viola odorata). Hoewel ze enige overeenkomst hebben worden ze binnen de natuurgeneeskunde niet voor dezelfde doeleinden gebruikt. Naast deze beide plantjes vinden we in Nederland in het wild ook nog het Akkerviooltje (viola arvensis). Het Akkerviooltje kan worden verward met het drie kleurig viooltje maar er is toch een duidelijk verschil. Het Akkerviooltje is een klein eenjarig plantje met hele kleine bloemetjes van amper 1 centimeter en de kleurenvariatie is veel minder groot dan die van het driekleurig viooltje. De buitenste kroonbladeren van de bloemen van het akkerviooltje wijzen schuin omhoog, terwijl de buitenste kroonblaadjes van het Maarts Viooltje naar beneden gericht staan. Ook zijn de bloemen van het Maarts viooltje ietsjes groter dan die van het akkerviooltje, zo’n 1,5 cm en zijn ze meestal maar eenkleurig. De kleur is diep paars met een hartje wat licht paars of rozig is, soms naar het witte toe.
Inhoudsstoffen
Het driekleurig viooltje bevat ongeveer 10% slijmstoffen, flavonoïden (rutine, quercitine en luteoline), salicylzuurverbindingen, fenolcarbonzuren, looistoffen, anthocyaan, carotinoide, cumarine, eiwitten met een saponineachtige werking en het alkaloïde violine. Salicylzuur werkt pijnstillend maar kan bij sommige mensen allergische reacties opwekken. Verder bevat dit kruid vitamine E, C en K, mineralen.
De inhoudsstoffen van Viola tricolor hebben o.a. de volgende heilzame werking:
- Ontstekingsremmend (werken kortisonachtig)
- Pijn en jeuk verminderend
- Antioxdatief; werkt cel- en bloedvatbeschermend
- Huidhelend; acne, littekenweefsel, dermatitis, beschermd de huid voor ouderdomsverschijnselen en houdt de huid elastisch
- Helpt slijm vloeibaarder te maken bij hoesten, verkoudheid, bronchitis
- Licht urinedrijvend; de plant ondersteunt de nierfunctie wat behulpzaam kan zijn bij reuma, jicht, blaasontsteking, detoxen of stofwisselingsgerelateerde huidklachten
- De slijmstoffen hebben een ondersteunende werking in het heilproces. Ze zorgen voor een verzachtende werking waardoor prikkels verminderd worden.
Geneeskrachtige werking
Huidproblemen (ontsekingsremmend, jeukverminderend en celbeschermend)
Vanwege de ontstekingsremmende (cortison-achtige) en anti-oxidatieve werking en de jeuk-verminderende eigenschappen wordt het Driekleurig Viooltje zowel in- als uitwendig ingezet bij allerlei chronische huidproblemen als eczemen en psoriasis. Vooral bij huidziektes en -problemen bij kinderen wordt graag teruggrepen op Viola tricolor. Hierbij is te denken aan eczeem, luieruitslag, jeuk (pruritus) of berg. Maar ook bij jongeren in de puberteit die veel last hebben van acne kan het driekleurig viooltje helpen. Viola tricolor zorgt voor een betere elasticiteit van de huid omdat Rutine indirect bijdraagt aan de productie van collageen. Rutine ondersteunt namelijk vitamine C in haar werking. Vitamine C is onmisbaar bij de aanmaak van collageen. Onderzoekers vermoeden dat Rutine ook bijdraagt aan een verbetering van huidziekten die met vaatverwijding, weefselverslapping, vocht-vasthouden en huidontsteking gepaard gaan zoals Couperose, Cellulites, Spataderen, ringen onder de ogen.
Bloedvaten (beschermd en versterkt de aders en haarvaten)
Bij inwendig gebruik werkt het viooltje cel- en bloedvat beschermend door de antioxidatieve werking van onder andere de flavonoïden Quercitine en Rutine in samenwerking met vitamine C. Rutine, dat in hoge mate in de bloemen voorkomt, en Quercitine worden samen ook wel Vitamine P (van permeabiliteit) genoemd. Ze versterken en beschermen de wand van de haarvaten, waardoor deze hun functie beter kunnen uitvoeren en minder doorlaatbaar worden. Zo kan oedeem voorkomen worden. Daarnaast zorgt het voor een betere elasticiteit van de vaatwanden omdat Rutine indirect bijdraagt aan de productie van collageen. Viooltje is echter niet de eerste keus als het gaat om venenversterkende/-beschermende kruiden. Het kruid kan wel goed in een theemix met andere venenversterkende middelen gecombineerd worden.
Ondersteunt de nierfunctie (Vochtafdrijvend)
Het Driekleurig Viooltje is licht diuretisch en is daardoor van invloed op de stofwisselings- en uitscheidingsprocessen in het lichaam. Vroeger werd ook wel gesproken van bloedreiniging. Het viooltje ondersteunt de reinigende en uitscheidende taak van de nieren zodat het lichaam de afvalstoffen beter via de urinewegen kan uitscheiden. Hierdoor wordt de huid als uitscheidingsorgaan, minder belast. Vanwege de licht urinedrijvende eigenschappen en de pijnstillende werking van het salicylzuur kan het Driekleurig Viooltje ondersteunend werken bij uiteenlopende gewrichtsklachten zoals reuma, artrose en jicht en bij blaasontsteking en past het goed in een voorjaars- of detox kuur. Het viooltje is voor deze klachten echter niet de eerste keus maar kan de werking van andere kruiden met een urinedrijvende werking ondersteunen (adjuvans).
Verkoudheid en bronchitis (beschermt de slijmvliezen en is slijmoplossend)
Hoewel de belangrijkste indicatie huidaandoeningen zijn, wordt het Driekleurig Viooltje binnen de volksgeneeskunde ook ingezet bij hoest, bronchitis en slijmvliesontstekingen. De slijmstoffen in het viooltje werken verzachtend voor de slijmvliezen en de ´saponinen´ zorgen ervoor dat taai slijm makkelijker kan worden afgevoerd. Ook hiervoor geldt dat bij deze klachten het Driekleurig Viooltje niet de eerste keus is maar andere kruiden de voorkeur hebben.
Bereidingen uit het Driekleurig viooltje
Omdat het geneeskrachtige accent op de huid ligt, zijn onderstaande recepten vooral bedoel ter verbetering van huidproblemen.
Mocht je zelf het Driekleurig Viooltje in de tuin of in je omgeving kunnen verzamelen is dat natuurlijk prachtig. Maar ook bij de apotheek of via het internet kun je het gedroogde kruid kopen. Mocht je de bloemen zelf willen verzamelen, let er dan wel op dat je niet het tuinplantje Viola Wittrockiana neemt.
Thee
Theekuur als huidverzorging
Voor een oppertje van je huid kun je een theekuur van 4 weken maken. Hiervoor neem je
1 theelepel viooltjesbloemen die je met 1 kop gekookt water overgiet en 10 min laat staan. Drink drie keer per dag een kopje thee.
Thee bij huidproblemen
Je kunt het driekleurig Viooltje ook mengen met andere kruiden. Hieronder staan een aantal kruidenmixen die je kunt uitproberen als je last hebt van eczeem, droge huid, jeuk of andere huidproblemen.
Thee voor gevoelige huid (volgens Ursel Bühring)
- 50 gr Driekleurig viooltje (kruid)
- 25 gr Goudsbloem (bloemen)
- 25 gr Berk (blad)
- 25 gr Walnoot (blad)
- 25 gr Cistrose (blad)
Huidthee (Anda Dinhopl)
- 50 g Cistrose (blad)
- 20 g Roos (bloemen)
- 10 g Goudsbloem (bloemen)
- 20 g Brandnetel (kruid)
- 20 g Driekleurig viooltje (kruid)
Huidthee bij terugkerende problemen met de vaginahuid (Madejsky)
- 15 gr Aardrook (kruid)
- 20 gr Vrouwenmantel (kruid)
- 10 gr Madeliefje (bloemen)
- 25 gr Driekleurig viooltje (kruid)
- 10 gr Dovenenetel (Bloemen)
- 10 gr Duizendguldenkruid (kruid)
- 10 gr Walnoot (blad)
Je maakt de thee door 2 theelepels van deze mix met 200 ml gekookt water te overgieten en 10 min. te laten trekken. 2-3 koppen per dag
Bad, omslagen of wassing bij huidproblemen
Hiervoor neem je 5 eetlepels gedroogd kruid van driekleurig viooltje die je met 1 liter gekookt water overgiet en 15 minuten laten trekken. Dit aftreksel kun je vervolgens aan het badwater toevoegen of als water voor omslagen of wassingen gebruiken. Voor een omslag kun je ook een kleinere hoeveelheid maken. Zorg ervoor dat je het water eerst laat afkoelen voordat je het als omslag of wassing van je lichaam gebruikt. Het kompres kun je 15 minuten laten inwerken. Het theewater is ook zeer geschikt om je gezicht te reinigen of lokaal om acneplekken te behandelen.
Omslag bij eczeem en dermatitis (Siegfried Baümler, Heilpflanzenpraxis Heute)
- 30 gr driekleurig viooltje(kruid) (Viola tricolor)
- 30 gr. Agrimonie (kruid) ( Agrimonia eupatoria)
- 20 gr Kamille (bloemen) (Matricaria chamomilla)
- 20 gr Witte Dovennetel (bloemen en kruid) (Lamium album)
1-2 theelepels met 250 ml gekookt water overgieten en 10 min. laten trekken.
Omslag bij lichte, ontstekingsachtige huid, onreine huid en berg (Siegfried Baümler, Heilpflanzenpraxis Heute)
- 10 gr Goudsbloemen (bloem)
- 30 gr toverhazelaar (blad)
- 10 gr. Driekleurig viooltje (kruid)
1-2 theelepels met 250 ml gekookt water overgieten en 10 min. laten trekken. De thee voor gebruik laten afkoelen. min opleggen.
Tinktuur
Van het Driekleurigviooltje worden ook tincturen gemaakt voor inwendig en uitwendig gebruik ter ondersteuning van een gezonde huid. Hiervoor vul je een jampotje met het bloeiende kruid dat je meet een 40 Vol.% alcohol overgiet totdat alle plantendelen onder staan. Dit laat je drie à vier weken trekken. Daarna giet je het door een fijnmazig doekje en bewaar je de tinctuur in een donker flesje.
Bij uitwendig gebruik (deppen, wassen, omslagen) moet de tinctuur licht verdunt worden met water (1 theelepel op een half glaasje water/ een eetlepel op 250 ml water).
Hydrolaat
Het hydrolaat van Driekleurig Viooltje is te gebruiken als gezichtsreiniger bij acne maar kan ook bij kleine kinderen met berg toegepast worden in de vorm van een compres. Ook als hoestensap bij hoesten en bronchitis kan het verdunt met water (1 deel hydrolaat met 6 delen water) worden ingenomen. Niet meer als 1 kop per dag.
Olie als dressing
Vul een jampotje met bloemen van het viooltje en giet hierover zonnebloemolie. Na 2 weken filteren door een gaasdoek. Smaakt bij zoete gerechten en salades.
Marmelade
- 500 gr. bloemetjes van het Driekleurig Viooltje
- ½ kg suiker
- ½ kg appelmoes
Druk de bloemetjes fijn in een vijzel. Kook de suiker met het water totdat de suiker is opgelost en voeg er de bloemetjes aan toe. Goed doorroeren, daarna de appelmoes toevoegen en alles nog 1 keer aan de kook brengen. In schone potjes afvullen.
Likeur
- ½ kg viooltjes bloemen
- 1/ 2ltr water
- 400 g
- Bruine suiker
- ½ ltr wodka of brandewijn
- ¼ ltr cognac
Giet het gekookte water over de bloemetjes en laat dit afgedekt 1 dag trekken. Doe er daarna de suiker bij, roer het goed door en laat het zo lang staan totdat de suiker is opgelost. Af en toe (doorroeren). Daarna giet je alles door een zeef of doek en verwarm je de sap totdat het begint te koken. Nu laat je alles afkoelen en daarna roer je er de alcohol doorheen. Wil je hem nog iets zoeter hebben kun je er nog wat in water opgeloste suiker aan toevoegen. De likeur kun je daarna in flesjes afvullen. Je moet nog even geduld hebben met proeven. Laat de likeur nog minimaal drie maanden trekken.
Je kunt de likeur ook maken door de viooltjes in de alcohol te laten trekken. Na twee uur kan de alcohol worden afgezeefd en er suikerwater aan toe worden gevoegd. het suikerwater maak je door het water te koken en er de suiker in op te lossen. Als het is afgekoeld kun je de alcohol en het suikerwater samenvoegen.
Azijn
3 handen vol bloemetjes in een fles doen en hier 1 liter wijnazijn aan toevoegen. Na 5 dagen kun je de bloemetjes eruit zeven en is je azijn klaar.
Siroop
2 handen vol verse bloemetjes met een ½ liter water overgieten, ½ kg suiker erover strooien en verroeren. Na 1 dag trekken giet je de sap door een fijne zeef. Is de smaak niet intensief genoeg herhaal je dit nog een keer met nieuwe verse bloemetjes. Daarna breng je de sap aan de kook en laat het 1 uur zachtjes koken tot de sap is ingedikt. Dan is de siroop klaar.
Keuken
Alle viooltjes bloemen zijn eetbaar en je kunt er allerlei gerechten prachtig mee versieren, vooral zoete spijzen of bijvoorbeeld een smoothie. Ook in een bloemenwater in de zomer staan ze niet alleen mooi maar geven ze ook hun smaak af.
Een leuk receptje is versuikerde bloemetjes:
- 300 g Suiker
- 50 ml Water
- 1 Handvol viooltjes
Kook het siroopmengsel langzaam en voeg de bloemen één voor één toe aan de siroop, draai kort naar de andere kant en leg ze op een plankje. Dompel indien nodig een tweede keer in de siroop. Laat de bloemen drogen.
Een andere manier is
Klop een eiwit licht schuimig. Haal eerst de viooltjes door het eiwit en bestuif ze vervolgens met de poedersuiker. Laat ze minstens 1 uur drogen op een rooster.
Suiker
Wrijf 2 eetlepels suiker met 24 bloemen in een vijzel totdat er geen stukjes van de bloemen meer zichtbaar zijn. Spreid de suiker uit op een plaat en laat het goed drogen. Wrijf vervolgens de resterende klontjes fijn in een vijzel.
Crème
- 20 g viooltjesbloemen, gedroogd
- 8 gr alcohol (70% Vol. uit de apotheek)
- 100 ml amandel- of jojoba-olie
- 11 g bijenwas
Doe de viooltjes in een kommetje, giet er de alcohol over en laat dit ten minste 10 minuten staan. Smelt ondertussen de olie en de bijenwas in een waterbad. Voeg hier de alcohol samen met de viooltjes aan toe en laat het 1/2 tot 1 uur zachtjes koken. Roer tussendoor steeds opnieuw. Druk vervolgens het nog vloeibare mengsel door een doekje, bijvoorbeeld een stoffen zakdoekje, in een potje. Bij kamertemperatuur is de zalf een jaar houdbaar, in de koelkast wat langer. (https://www.marienapo.eu/gut-zu-wissen/gesundheitstipps/2018/wildes-stiefmuetterchen-die-koenigin-der-haut/)
Viooltje-rozencreme
- 20 g viooltjes (kruid)
- 20 g amandelolie
- 10 g Sint-janskruidolie (maceraat)
- 5 g bijenwas
- Etherische rozenolie
Doe de viooltjes in een vijzel en druk ze fijn. Doe ze samen met de amandel olie in een jampotjes en laat ze 30 minuten au-bain-marie trekken. Herhaal dit proces gedurende 2 dagen meermaals. Giet de olie daarna door een zeefje en doe de bijenwas in het jampotje. De bijenwas verwarm je ook weer au-bain-marie. Wanneer de was gesmolten is voeg je er de viooltjesolie en de st. Janskruidolie aan toe. Roer alles goed door en laat het afkoelen. Tenslotte voeg je er nog 1-2 druppels essentiële rozenolie aan toe.
Contra indicatie
BIJWERKINGEN
Bij normale dosering zijn er geen bijwerkingen bekend. In zeer hoge doses kan het misselijkheid, braken en allergische huidreacties veroorzaken. Gebruik het kruid inwendig als een kuur niet langer dan 6 weken. Wil je het Driekleurig Viooltje inwendig gebruiken voor huidproblemen, raadpleeg dan eerst je arts. Vooral bij langduriger gebruik door kinderen.
Contra-indicatie
- Inwendig niet toepassen bij kinderen onder de 12 jaar met koorts, want het kan in zeer zeldzame gevallen leiden tot het Syndroom van Reye vanwege het aanwezige salicylzuur.
- Inwendig gebruik tijdens de zwangerschap en tijdens de borstvoedingsperiode wordt ontraden.
- Sommige mensen reageren overgevoelig op salicylzuur.
- Mensen die bloedverdunnende medicijnen gebruiken.
Overige kruiden
Voor de huid
- Aloe (Aloe vera)
- Agrimonie (Agrimonia eupatoria)
- Aardbeiblad (Fragaria vesca)
- Berkenbast (Betula)
- Braamblad (Rubus friticosus)
- Bitterzoet(Solanum dulcamara)
- Cistusroos (Cistus incanus)
- Driekleurig viooltje (Viola tricolor)
- Duindoorn (Hippophae rhamnoides)
- Eikenbast (Quercus),
- Heermoes(Equisetum arvense)
- Goudsbloen (Calendula officinalis)
- Groene thee
- Kaasjeskruid (Malva silvestris)
- Kamille (Matricaria chamomilla)
- Klis(klit) (Arctium lappa)
- Lijnzaad
- Madeliefje (Bellis perennis)
- Mahonie (Berberis aquifolium)
- Myrre
- Purperen zonnehoed (Echinacea purpurea)
- Salie (Salvia officinalis)
- St. Janskruid (Hypericum perforatum)
- Smalle Weegbree (Plantago lanceolata)
- Smeerwortel (Symphytum officinale)
- Teunisbloemolie (Oenothera biennis)
- Tormentil (potentilla erecta)
- Toverhazelaar (Hamamelis)
- Valkruid (Arnica montana)
- Walnoot (Juglans regia)
- Witte Dovenetel (Lamium album)
Literatuur
- Ursel Bühring & Michaela Girsch; Praxis heilpflanzenkunde. Haug, 2016
- Anda Dinhopl ; Frauenkräuter, das Handbuch für Frauen. Bacopa, 2015
- Margret madejsky; Lexikon der Frauenkräuter. AT-verlag, 2012
- Siegfried Baümler, Heilpflanzenpraxis Heute. Urban & Fischer, 2007
- Siegrid Hirsch; Kraüter-Rezeptenbuch. Freya, 2007