Kruidenextracten uit water

Water als oplosmiddel

Water kunnen we gebruiken om wateroplosbare (hydrofiele) stoffen zoals flavonoïden, glycosiden, saponinen, slijmstoffen, looistoffen en bepaalde aromatische stoffen uit planten te halen. Etherische oliën lossen minder goed op in water. Het nadeel van extracten op basis van water is dat deze niet lang houdbaar zijn. Zo kun je een thee niet langer dan een dag bewaren.

Infusie/ Thee

Infusie of thee

Een infusie is simpel gezegd niets anders dan het zetten van een kopje thee. Het is een aftreksel van planten dat verkregen wordt door het opgieten van heet water dat vervolgens een tijd wordt getrokken. De inhoudsstoffen van de kruiden lossen zich hierbij op in het water. Onder theekenners wordt een verschil gemaakt tussen thee en een kruideninfuus. Van thee wordt gesproken als hiervoor de gedroogde bladeren van de theeplant (Camellia sinensis) worden gebruikt. Een aftreksel van uitsluitend kruiden is in hun ogen geen thee maar een kruideninfuus. Ook wordt voor een kruidenthee het woord `tisane` gebruikt. Hoewel dit laatste erg mooi klinkt gebruik ik toch liever het woord thee voor aftreksels van kruiden omdat het makkelijker in het gebruik is en iedereen weet wat er mee bedoeld wordt, in tegenstelling tot een infusie of een tisane.

Willen we een thee maken met een geneeskrachtige werking dan is het opgieten van kokend water niet altijd ideaal omdat hiermee sommige stoffen, waaronder etherische oliën, slijmstoffen en hittegevoelige bitterstoffen, verloren kunnen gaan. Vooral voor thee uit zachte bloemen of kruiden die veel etherische olie bevatten zoals tijm, citroenmelisse of munt maar ook voor groene thee of Smalle Weegbree is het raadzaam om het water na het koken een minuut of twee-drie te laten staan en het water pas op te gieten als zo’n 90 graden heeft. Daarna direct een deksel erop zodat de etherische oliën niet met de waterdamp verdwijnen maar tegen het deksel condenseren. Deze druppeltjes kun je later weer in de thee terug geven. In dit geval kunnen we de thee een paar minuten langer laten trekken. Normaal wordt voor en infuus een tijd tussen de 8-15 minuten aangehouden.

Methode

De vuistregel voor het maken van een geneeskrachtige kruidenthee is 1,5 - 2 gram gedroogde plantenmateriaal met 200ml-250ml heet water overgieten en 8-15 min. laten treken. In het algemeen komt dat neer op een volle theelepel gedroogde groene plantendelen of bloemen (het hangt er natuurlijk vanaf hoe grof je plantenmateriaal is), een vlakke theelepel als het gaat om houtige delen als bast of wortel en een halve theelepel als je thee van zaadjes wilt maken. Dit zijn maten die gelden voor gedroogde kruiden. Heb je verse kruiden dan heb je meer nodig.

De algemene richttijd is 8 min. laten trekken. Bij fijne blaadjes kan het iets minder lang, voor hars, wortels, schors, zaadjes en knollen kun je de thee beter wat langer later trekken (10-15 min). Het hangt natuurlijk ook van de smaak van af. Hele bittere thees van Andorn of Wermut bijvoorbeeld, kun je ook minder lang laten trekken of er minder kruid voor gebruiken. Voor thee die we maken om flavonoïden op te lossen zoals die van de Guldenroede wordt een tijd tussen de 10-20 minuten aanbevolen.

Gebruik

Hoewel kruiden een positieve invloed op onze gezondheid kunnen hebben, komt alles op de dosis aan. Sommige planten kunnen we zonder bedenkingen  gewdurende een langere periode drinken, zoals bijvoorbeeld groene thee, of thee van meidoorn, framboos-, braam- of aardbeiblad. Dit geldt echter niet voor alle kruiden. Sommige kunnen bij langdurig gebruik klachten geven of zelfs een negatieve werking op onze gezondheid hebben. Sommige kruiden zijn ongeschikt voor mensen die bloedverdunners of andere medicamenten gebruiken. Ook tijdens de zwangerschap kunnen niet alle kruiden probleemloos als geneesmiddel worden ingezet. Daarnaast zijn sommige mensen allergisch voor bepaalde kruiden, bijvoorbeeld voor kruiden uit de familie van de samengesteldbloemige (composietenfamilie). 

Lees voordat je een kruid gaat gebruiken over de werking, hoe je deze het beste kunt inzetten en welke bijwerkingen te verwachten zijn. Af en toe een kopje thee werkt anders op het lichaam als een medicinale theekuur. Een theekuur bestaat uit twee keer een periode van vier tot zes weken, waarbij je drie koppen thee per dag drinkt, onderbroken door een week pauze. Tijdens de pauze kun je een ander kruid met vergelijkbare werking inzetten.

In Japan is het thee-bereiden een kunst. Een theeceremonie is niet even snel een kopje thee tussen door maar een oeroude traditie die volgens vaste rituelen wordt uitgevoerd. Neem ook vaker een zen-momentje en stem je af op de kruiden die je zelf in de natuur hebt geplukt.

Decoct

Maceraat

Een maceraat is een koude methode waarbij plantendelen in een koude vloeistof worden gelegd. Maceratie komt uit het latijn en betekent ‘ zacht maken of weken’. Vooral slijmstoffen, die bijvoorbeeld voorkomen in Kaasjeskruid, Hoornklaver, kweepeerzaadjes of IJslandsmos, houden niet van heet water. Wanneer je deze met heet water overgiet klonteren de stoffen samen en gaat de werking van de slijmstoffen achteruit.

Een maceraat gebruik je ook wanneer je wilt voorkomen dat bepaalde ongewenste stoffen in je thee oplossen. Nemen we bijvoorbeeld de Berendruif (Arctostaphylos). Deze komt in Nederland nauwelijks meer voor maar kun je in de apotheek misschien krijgen. Een thee van Berendruif helpt bij blaasontsteking. Wanneer je wilt voorkomen dat looistoffen in je thee komen, maak je er een maceraat van. Andere voorbeelden van stoffen die je niet in je thee wilt hebben zijn het giftige Viscotoxin van Mistelbladeren of de hars van Sennesbladeren.

Het nadeel van deze vorm van toebereiding is de kans op kiemvorming en bederf. Doordat zich in water snel ziekteverwekkende kiemen kunnen ontwikkelen moet je er niet teveel tegelijkertijd van maken.

Methode

De dosering voor een maceraat is 25 gram gedroogd kruid (of 50 gram verse kruiden) op een halve liter water. De goed verkleinde plantendelen worden in koud water gelegd en 1-3 uur getrokken onder meermaals doorroeren zodat zich meer stoffen kunnen oplossen. Voor zachte bloemen van bijvoorbeeld kaasjeskruid of lijnzaad kun je een richttijd van 1-2 uur aanhouden voor wortelen van Heemst 3 uur. Daarna kun je het zeven en drinken of eerst nog iets opwarmen. Ook voor de wortel van Valeriaan (Valeriana officinalis) kan een maceraat worden gemaakt. Deze werkt zelfs krachtiger dan de thee. Week één theelepel van de wortel gedurende 6 à 12 uur in een kopje met koud water. Daarna kun je het eventueel opwarmen, maar dat hoeft niet.



Gebruik

Het nadeel van waterige extracten is de korte houdbaarheid.  Dit geldt voor een maceraat nog meer als voor een thee of decoct. Je kunt ze niet opslaan zoals een tinctuur waar de alcohol zorgt voor een desinfecterende werking, maar moet ze direct na de bereiding innemen. In de natuurcosmetica kun je ze gebruiken in een masker, als kompres, als haarspoeling of als toevoeging aan je badwater.

Bloesemremedies

Bloesemremedies

Bloemenremedies werken op ons emotionele lichaam en zijn dragers van informatie. Net zoals in de homeopathie bevatten bloemenremedies geen concrete aanwijsbare inhoudsstofjes meer die op ons fysieke lichaam inwerken. Bloesemremedies bevatten slechts informatie van de plant en helpen de psyche die uit evenwicht is geraakt weer in balans te komen via energetische informatieoverdracht. 

Aanhoudende psychische zorgen tasten onze levenskracht en vitaliteit aan. Psychische klachten werken door op lichamelijk niveau en kunnen zogenoemde psycho-somatische klachten veroorzaken. De bloesemremedies hebben een energetische werking op het mentale en emotionele lichaam. Wanneer de geest weer in evenwicht is gebracht kan het lichaam zichzelf ook weer op natuurlijke wijze herstellen.

De meest bekende bloesemremedies zijn ontwikkeld door Dr. Bach, de zogenoemde Bachbloesemremedies. Maar er zijn inmiddels ook andere bloesemremedies op de markt. Zelf kun je ze ook heel makkelijk maken. Kies hiervoor een zonnige dag en gebruik je intuïtie om je eigen bloesemremedie te maken. Let er wel op dat je geen giftige bloemen neemt.

Methode

Een bloesemremedie wordt gemaakt door de bloemen met dauw, s’morgens vroeg te plukken. Om te voorkomen dat de energie van de plukker in het water terecht komt worden de bloemetjes met een blad van de plant zelf geplukt. De bloemetjes worden dicht tegen elkaar in een kristallen schaal met bronwater gelegd die vervolgens in de zon wordt gezet, het liefst in de buurt van de plant. Na drie uur in de volle zon is de informatie van de bloemen in het water overgegaan en worden de bloemetjes met een takje of steeltje van de plant verwijderd. Het water komt in een flesje dat voor de helft gevuld wordt met het water en de andere helft wordt opgevuld met 40% Brandy i.v.m. de houdbaarheid. Zo wordt voorkomen dat er schimmels of micro-organismen in het water gaan groeien. Dit product heet de moedertinctuur. De moedertinctuur wordt later weer verder verdunt met Brandy om een stockbottle, een voorraadflesje te maken. Van deze voorraadflesjes worden vervolgens weer de zogenaamde gebruiksflesjes gemaakt.  Dit is een klein flesje (30 milliliter) dat met water gevuld wordt en waaraan enkele druppels uit een voorraadflesjes aan toe worden gevoegd. Ook in dit flesje kan wat alcohol gedaan worden om de houdbaarheid te verlengen.

Werkwijze:

- bloemen s'morgens voorzichtig met een blad van dezelfde plant van de takjes of steeltjes halen

- dicht aan elkaar in een kristallen schaal met bronwater leggen

- 3 uur in de volle zon laten trekken

- bloemetjes met een takje van de plant uit het water verwijderen

- het water 1:1 met brandy vermengen en in een donker flesje vullen

Gebruik

Je kunt de bloesemremedies niet alleen inwendig maar ook uitwendig gebruiken, bijvoorbeeld bij een massage, in je dagcrème, als spray of om de omgeving te reinigen.

Wil je meer weten over de verschillende Bach-bloesemremedies en hun specifieke werking dan kun je hier verder lezen: Bach-bloesemremedie.