Echt Duizendguldenkruid
Bitter in de mond...
Centaurium erythraea
Echtes Tausendgüldenkraut (D.), Common centaury (E.).
Het Duizendguldenkruid was niet een kruid dat ik op mijn lijstje had staan om een keer over te schrijven maar nu dit plantje ineens zomaar uit het niets bij mij in de tuin opduikt, kan ik er natuurlijk niet omheen.
Omdat het gras bij de buren zo prachtig groen was dit jaar en ons "gazon" met zijn vele kale plekken, hier en daar een graspol, veel klaver en mos, een troosteloze aanblik bood, leek het ons een goed idee om het gras een tijd te laten groeien. We hadden de hoop dat wanneer we het niet zouden maaien, het gras zichzelf zou uitzaaien en wij ook zo`n mooi strak tapijtje als de buren zouden krijgen. Zo gezegd zo gedaan. Na twee maanden niet maaien leek ons gazon echter meer op een weide met tal van bloeiende kruiden en met, wonder boven wonder, vijf planten van het Duizendguldenkruid.
Ik vroeg me af hoe deze hier terecht waren gekomen. Het kan zijn dat ik deze plant ooit, jaren geleden, in mijn mini kruidentuintje heb aangeplant. Hij kan het echter niet lang overleefd hebben want ik kan me er niet meer aan herinnen. Wellicht heeft deze plant zichzelf uitgezaaid of zijn de plantjes op een andere manier komen aanwaaien. In ieder geval ben ik er erg blij mee. Het is niet alleen een sierlijk kruid met haar zachte roze bloemetjes maar ook een kruid met een heilzame werking.
Het Duizendguldenkruid was in vroeger tijden een zeer waardevolle geneeskrachtige plant dat ook tot uitdrukking werd gebracht in haar naam. Oorspronkelijk werd het kruid "honderd gulden-kruid" genoemd naar de Latijnse naam Centaurium (lat. "centum" = honderd; aurum = goud(stukken). Waarschijnlijk om de waarde ervan nog eens extra te benadrukken, werd het later tot Duizendguldenkruid omgedoopt. De naam Centaurium wordt ook wel in verband gebracht met de Griekse mythologische figuur de centaur Cheiron ("kentaureion"), die thuis was in de kunst van het genezen. Deze zou dit kruid hebben gebruikt om de wonden van helden en zonen van de goden te genezen, evenals zijn eigen wond die hij opliep door een gifpijl. De tweede naam "erythraea", is afgeleid van het Griekse woord voor 'rood', naar de kleur van de bloemen.
Het Duizendguldenkruid is een plantje uit de Gentiaanfamilie (Gentianaceae). De kruidachtige planten uit deze familie hebben tegenoverstaande bladeren met een gladde bladrand. Als de bloemen nog in de knop zitten lopen ze zeer spits toe. Op de foto bovenaan deze pagina kun je dit goed zien.
Typerend voor de planten van de Gentiaanfamilie zijn de vele bitterstoffen die ze bevatten. Een andere geneeskrachtige plant uit deze familie is de Gele Gentiaan die net als het Duizendguldenkruid vaak voorkomt in spijsteringsbevorderende thee-mixen vanwege haar vele bitterstoffen.
Op de foto hiernaast zie je zowel de bladeren van het Duizendguldenkruid (foto 1) als de Gele Gentiaan (foto 2). Behalve het echte Duizendguldenkruid vind je in Nederland ook nog het Strandduizendguldenkruid (Centaurium littorale) en het Fraai duizendguldenkruid (Centaurium pulchellum).
Inhoudsstoffen
De belangrijkste geneeskrachtige werking van het Duizendguldenkruid wordt toegeschreven aan de bitterstoffen die dit sierlijke plantje in grote hoeveelheden bevat. Planten vormen bitterstoffen ter bescherming tegen ongedierte en om planteneters op een afstand te houden. Het zijn secundaire plantenstoffen waarvan de chemische samenstelling sterk kan variëren. Bitterstoffen vormen chemisch gezien geen eigen specifieke groep. Ze komen vaak voor in de stofgroepen van de glycosiden, terpenen (isoprenoïden) en alkaloïden.
Bitterstoffen worden uitsluitend op basis van hun smaak aangemerkt als zijnde een bitterstof. Er bestaan veel verschillende bitterstoffen met alle een eigen specifieke bitterwaarde. Absinthine bijvoorbeeld, een stofje dat voorkomt in de Absintalsem, heeft een bitterwaarde van ongeveer 3.000.000. Dit betekent wanneer je deze stof oplost in water bij een verdunning van 1:3.000.000 (1 g Absinthine met 3.000.000 g water) nog steeds een bittere smaak proeft. De bitterwaarde van pure Amarogentin dat voorkomt in de Gele Gentiaan is maar liefst 58.000.000. Dit zijn echter de waarden van de pure geïsoleerde bitterstoffen.
Als we kijken naar de bitterwaarde een plant of van delen van planten liggen deze een stuk lager en wordt ze niet met een enkele waarde aangeven maar met een bepaalde bandbreedte. De Gele Gentiaan (Gentiana lutea) heeft bijvoorbeeld een bitterwaarde van 10.000 -30.000. Bij de Absinth Alsem ligt deze waarde tussen de 15.000 -25.000.
Niet alle delen van een plant bevatten een zelfde hoeveelheid bitterstoffen. Ook spelen de groeiomstandigheden een rol bij de hoeveelheid bitterstoffen die een plant produceert. Voor het Duizendguldenkruid lopen de waarden uiteen van 2.000 tot 10.000. In de wortel komen nauwelijks bitterstoffen voor en ook in de stengel ligt de waarde lager als in de bladeren en de bloemknoppen.
Duizendblad, Cichorei en Paardenbloem worden beschouwd als zwakke bitterstofmedicijnen. Hieronder staat een lijstje van kruiden en hun bitterwaarde: afkomstig uit het internet (https://www.lebenskraftpur.de/bitterstoffe-fuer-ein-starkes-verdauungssystem-sowie-gesunde-haut-und-atemwege):
Bitterwaarden
- Absinth- Alsem: 15.000 bis 25.000
- Gele gentiaan: 10.000-30.000
- Artischockenblad: 5.000 bis 15.000
- Waterdrieblad: 4.000 – 10.000
- Duizendguldenkruid: 2.000 bis 10.000
- Malrove: 3.000
- Cichorei: 800
- Paardenbloem: 100
4 Categorieën bitterstoffen
De bitterstoffen die als geneesmiddel worden gebruikt, worden in vier hoofdgroepen onderverdeeld:
Amara tonica (ook wel amara pura genoemd):
- De daarin aanwezige bitterstoffen stimuleren de aanmaak van de spijsverteringssappen en hebben een tonisch (versterkend en stimulerend) effect op het gehele organisme. Tot deze groep behoren bijvoorbeeld de Gele gentiaan, Duizendguldenkruid, Artischok en Paardenbloem
Amara aromatica:
- Naast de bitterstoffen bevatten Amara aromatica essentiële oliën die bijvoorbeeld krampstillend of ontstekingsremmend werken, of specifiek de galstroom stimuleren. De werking is meer gericht op het spijsverteringssysteem en minder op algemene versterking en stimulering. Voorbeelden van deze groep zijn Malrove, Hop, Duizendblad, Absintalsem, Engelwortel, Kalmus en Bittere Sinaasappel.
Amara acria:
- Amara acria zijn plantaardige bitterstoffen die prikkelende stoffen bevatten. Bepaalde pittige, prikkelende stoffen hebben, naast dat ze de productie van speeksel en maagsappen stimuleren, ook een versterkende en stimulerende werking op de darmspieren. Planten van deze groep zijn bijvoorbeeld Waterkers, Oost-Indische kers, Mierikswortel, Galangal en Gember.
Amara mucilaginosa:
- Deze groep bevat naast bitterstoffen ook slijmstoffen die een geïrriteerd slijmvlies kunnen kalmeren. Amara mucilaginosa is aanwezig in Baardmossen of IJslands-mos.
Inhoudsstoffen
Het Duizendguldenkruid valt onder de categorie Amarica tonica. De belangrijkste medicinale inhoudsstoffen van het Duizendguldenkruid zijn de bitterstofglycosiden(iridoïde glycosiden). Deze bestaan voor een groot deel uit Swertiamarine. Andere bitterstoffen die in noemenswaardige hoeveelheid voorkomen zijn gentiopikroside en sweroside. Daarnaast bevat dit mooie kruid flavonoiden, alkaloïden (gentianine en gentianidine), xanthonderivaten fenolcarbonzuren, triterpenen, und fytosterole en hars.
De bloemen hebben de hoogste bitterwaarde, de laagste waarden komen voor in de stengel. Gedroogde kruiden met een hoog bloemgehalte zijn dus waardevoller voor medicinale toepassingen.
Geneeskrachtige werking
In de periode van juli tot september kun je de bovengrondse delen van het bloeiende kruid verzamelen. Hier in Oostenrijk staat de plant onder natuurbescherming en mag niet in het wild verzameld worden. In Nederland komt de plant ook niet in grote getale voor maar staat niet op de rode lijst.
Het zijn vooral de iridoïde glycosiden die het Duizendguldenkruid tot een interessante medicinale plant maken. Sommige van deze glycosiden behoren tot de meest bittere natuurlijk voorkomende plantaardige stoffen. Ze activeren reflexen via de bitter- receptoren aan de basis van de tong waardoor de afgifte van speeksel en andere spijsverteringssappen wordt gestimuleerd. De bitterstoffen zorgen ervoor dat de eetlust wordt opgewekt en de spijsvertering wordt bevorderd.
Hiermee ondersteunen de bitterstoffen de functie van de maag, alvleesklier, lever en galblaas en kan het Duizendguldenkruid hulp bieden bij problemen met de spijsvertering. Hierbij is te denken aan klachten als winderigheid, maagzuurtekort, constipatie, een opgeblazen gevoel of het prikkelbare darmsyndroom.
Ook wordt in de literatuur melding gemaakt van Anorexia nervosa als specifiek toepassingsgebied van Duizendguldenkruid. In sommige natuurlijke geneesmiddelen tegen blaasontsteking is het Duizendguldenkruid, gecombineerd met andere kruiden, te vinden i.v.m. met haar licht antibacteriële werking. Daarnaast geeft Siegfried Bäumler in zijn boek "Heilpflanzenpraxis heute" aan dat het Duizendguldenkruid een lokale en algehele toniserende (sterkende) werking heeft en ondersteuning kan bieden bij nerveuze vermoeidheidsklachten en van invloed is op de bloedsomloop. Bovendien hebben de bitterstoffen die in Duizendguldenkruid aanwezig zijn een antibacteriële werking. Op deze manier remmen ze de groei en vermenigvuldiging van schadelijke bacteriën. Het is dus geen wonder dat Centaurium in tal van theemixen, kruidenlikeuren en maagelixers te vinden is die de spijsvertering ondersteunen.
Het Duizendguldenkruid heeft ook binnen de volksgeneeskunde een lange geschiedenis en word al eeuwen gewaardeerd om zijn bittere smaak en zijn positieve invloed op de spijsvertering. Traditioneel wordt Duizendguldenkruid niet alleen ingezet om gastro-intestinale ongemakken te verlichten en de eetlust te bevorderen, maar ook bij obesitas, leverziekten, geelzucht, ter preventie van galkoliek en als "bloedzuiveraar". Ook wordt het kruid gebruik als kalmerend middel om de geestelijke gezondheid te ondersteunen (vooral bij de behandeling van stress en angst), als tonicum (algeheel versterkend middel) en bij koorts. In de volksgeneeskunde werd het Duizendguldenkruid innerlijk ook ingezet bij wormen en uiterlijk bij wonden vanwege de ontstekingsremmende werking. Paracelsus gebruikte de bloemen als additief (toevoeging) voor zijn Sint-Janskruidwondolie.
Wetenschappelijk ondersteunt zijn met name de spijsverteringsbevorderende en eetlustopwekkende eigenschappen die ook in geval van anorexia nervosa mogelijk heilzaam kunnen werken. Wat betreft de geneeskrachtige werking bij nervöse uitputting, de ondersteuning van de bloedsomloop en de algeheel toniserende werking geeft Bäumler aan dat hiervoor een langdurige inname nodig is.
Bereidingen uit het Duizendguldenkruid
In de moderne natuurgeneeskunde wordt Duizendguldenkruid gebruikt als medicinale plant, vooral in de vorm van thee, tincturen, elixers en poeders (pillen). Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de bovengrondse delen van het bloeiende kruid. Siegfried Bäumler geeft in zijn boek "Heilpflanzenpraxis heute" aan dat de gemiddelde dagelijkse dosis 6 gram van het gedroogde kruid bedraagt. Deze wordt verdeeld over de dag twee tot drie keer ingenomen in de vorm van een thee, een tinctuur of poeder (3 x daags 500 mg).
De algehele versterkende werking na ziekte wordt vooral bij langdurige inname merkbaar.
Thee
Inwendig gebruik ter bevordering van de eetlust en de spijsvertering, ter ondersteuning van de lever en galblaas, bij anorexia nervosa en ter algehele versterking na ziekte, bij zwakte en vermoeidheidsklachten.
Bereiding en gebruik
Giet ca. 200 ml gekookt water over 1 theelepel (ca. 1,8 g) kruiden en laat deze 10 minuten trekken. Verwijder de kruiden en drink de thee het liefst een half uur voor de maaltijd om de eetlust te stimuleren. De maximale dagelijkse dosis is 6 g Duizendguldenkruid over de dag verdeeld. Langdurig gebruik van het kruid is vereist om de tonische effecten op de maag volledig te ontwikkelen.
Tinktuur
Van het Duizendguldenkruid kun je ook een tinctuur maken. Een tinktuur kan net als een thee worden gebruikt ter bevordering van de eetlust en de spijsvertering, ter ondersteuning van de lever en galblaas, bij anorexia nervosa en ter algehele versterking na ziekte, bij zwakte en vermoeidheidsklachten.
Benodigdheden:
- 1 klein schoon glazen (jam)potje met schroefdop
- Verse of gedroogde bovengrondse delen van het bloeiende Duizendguldenkruid
- 40% alcohol
- donker, afsluitbaar flesje met pipet of druppelaar
Bereiding:
Heb je vers kruid, snijd dit dat fijn en vul een glazen potje met schroefdop totdat het potje vol is en giet er zo veel alcohol overheen totdat alle kruiden onder de vloeistof staan. Heb je gedroogde kruiden dan vul je het potje voor de helft en vul je het aan met de alcohol. Doe het deksel erop en zet het potje 2 tot 6 weken op een warme plek (kamertemperatuur) maar niet in de zon. Schud het potje af en toe goed door. Zeef daarna de vloeistof door een koffiefilter of doekje en bewaar het in een donkere flesje. De tinctuur is minstens een jaar houdbaar.
Gebruik:
3 x daags 15 druppels puur of in een slokje water, in acute gevallen 30 druppels, tot maximaal 4 x 20. De maximale dagelijkse dosis van 80 druppels mag niet worden overschreden.
Glyceriet
Diegene die geen alcohol willen gebruiken kunnen ook een maceraat maken op basis van glycerol (glycerine). Dit wordt een glyceriet genoemd. Voor meer achtergrond informatie over het maken van extracten op basis van glycerine verwijs ik je graag naar de pagina "Extractiemethoden" onder het kopje "Extraheren met glycerine" .
Benodigheden:
- 70 % alchol voor het desinfecteren van je materiaal
- Glazen jampotje met deksel
- Verse of gedroogde bovengrondse delen van het bloeiende Duizendguldenkruid
- Glycerine voor gedroogde kruiden heb je een 75%-glycerine oplossing nodig, voor verse kruiden een 86%-oplossing (zie "Extraheren met glycerine" ).
- donker, afsluitbaar flesje met pipet of druppelaar
Bereiding:
- Desinfecteer alle materialen die je gaat gebruiken met een 70%-alcohol oplossing (mesje, potje, bewaarflesje, snijplank, lepeltje).
- Vul een jampotje voor de helft met gedroogde kruiden of voor 2/3 met verse fijn gesneden kruiden.
- Giet de glycerine over de kruiden totdat het potje vol is
- Plak een etiketje op het potje met hierop de inhoud en de datum.
- Zet het potje niet in de zon maar op kamertemperatuur weg.
- Na 4-6 weken is je extract klaar.
- Giet de glycerine door een filter en bewaar het vervolgens in een donker flesje met pipetje.
Gebruik:
Neem 3 x per dag 25 druppeltjes
Bitterdruppeltjes
In plaats van uitsluitend Duizendguldenkruid kun je ook andere bittere kruiden aan je glyceriet of tinctuur toevoegen zoals
- Gele Gentiaan
- Paardenbloem
- Malrove
- Chichorei
Omslag
Uitwendig helpt Duizendblad bij slecht genezende wonden, eczeem en abcessen. Hiervoor zet je een sterke thee. Ook de tinctuur kun je hiervoor gebruiken. Verdun de tinctuur met een beetje water. Daarna wordt een schoon doekje in de thee gedrenkt die gebruikt wordt als kompres of omslag. Voor meer informatie over het maken van een kompres of omslag verwijs ik je graag naar de pagina "Bereidingen uit kruiden" onder het kopje "Kompressen, cataplasma`s en omslagen".
Heidelberger 7-kruidenpoeder
Een bekend bitter kruidenpoeder is het Heidelberger 7-kruidenpoeder. Het zorgt voor een gezonde maag- en darmwerking, ondersteunt het immuunsysteem, werkt ontgiftend, stimuleert de stofwisseling en is slijmoplossend. Je kunt het maken met de volgende kruiden: alsem, duizendblad, jeneverbes, bittere (wilde)venkel, anijs, karwij en bevernelwortel.
Alsem
Alsem is het bitterste kruid en speelt een belangrijke rol in het originele recept van het kruidenpoeder.
De bittere stoffen van alsem hebben een krampstillend effect en ondersteunen de normale maag- en darmfunctie. Ze dragen ook bij aan de verwijdering van giftige stoffen en afvalstoffen.
Duizendblad
Ook het duizendblad bevat bittere stoffen en daarnaast etherische oliën die een positieve
invloed hebben op de stofwisseling en spijsvertering. Bovendien werken ze krampstillend en vaatversterkend.
Jeneverbes
De etherische oliën en bitterstoffen van de jeneverbes stimuleren de uitscheiding van
urinezuur via de urine en ondersteunen vooral de werking van de maag, darmen en klieren.
Anijs
Anijs is bekend vanwege zijn krampstillende en kalmerende werking op de darmen. De etherische oliën
hebben ook slijmoplossende eigenschappen en werken positief op de luchtwegen.
Bittere Venkel
De smaak van Venkel lijkt erg op Anijs. De etherische olie van venkel heeft een nog intensiever
effect op de ademhalingsorganen en een sterke desinfecterende werking. Bovendien verlicht het krampen en werkt het kalmerend.
Karwij
Ook de werking van Karwij lijkt enigszins op die van anijs en venkel. De etherische oliën stimuleren de
spijsvertering, hebben een verwarmend, kalmerend en krampstillend effect.
Bevernelwortel
De wortel helpt tegen slijmvorming, ondersteunt de darmen en heeft een licht diuretische
werking.
Bereiding:
- 37,5 g Beverwortel.
- 20 g Anijsvruchten (zaden)
- 25 g Venkelvruchten (zaden)
- 25 g Karwijvruchten (zaden)
- 25 g Jeneverbesvruchten (bessen)
- 20 g Alsem kruid
- 20 g Duizendblad kruid
Maal alle kruiden in een elektrische koffiemolen tot een fijn poeder.
Gebruik:
Je kunt een klein theelepeltje van dit poeder innemen en een minuut in je mond met speeksel bevochtigen en daarna doorslikken. Een half uur voor de maaltijd werkt het eetlust opwekkend en bevordert het de afgifte van spijsverteringssappen waardoor de spijsvertering ondersteunt wordt.
Ook is mogelijk om van het poeder een thee te maken. Neem hiervoor 1 theelepel van het poeder en giet er 200 ml afgekoeld gekookt water (80 graden) over. Roer het door en drink het in kleine slokjes warm op.
Vind je de bittere smaak te sterk dan kun je er ook capsules van maken. Zie hiervoor de pagina "Bereidingen uit kruiden" onder het kopje
"Poeders & pillen".
Van het poeder kun je eveneens een kruidenbitter maken door de kruiden een tijd in een alcoholische drank uit te trekken. Hoe je een kruidenbitter kunt maken lees je hieronder.
Kruidenbittertje
Als aperitief voor de maaltijd of digestief na de maaltijd is een kruidenbittertje niet alleen lekker maar ook gezond. Door de bittere ingrediënten wordt de spijsvertering gestimuleerd en ondersteund.
Recept kruidenbitter l:
- 6 g Engelwortel
- 4 g Anijszaadjes
- 4 g Alantwortel
- 6 g Steranijs
- 3 g Duizendguldenkruid
- 1 ltr Alcohol (bijvoorbeeld Jenever, Wodka of Brandewijn)
Suikerwater
- 250 gr suiker
- 125 ml water
Bereiding
Doe alle kruiden samen met de alcohol in een fles en laat dit 5-6 weken bij kamertemperatuur trekken. Hierna zeef je de kruiden eruit en voeg je het suikerwater toe. Dit suikerwater verkrijg je door het water aan de kook te brengen en de suiker er al roerend geheel in op te lossen. Daarna vermeng je beide vloeistoffen met elkaar en laat je het kruidenbitter nog een aantal (minstens 6) weken rusten voordat je hem gaat proberen.
Recept kruidenbitter ll
- 5 g Citroenkruid (Artemisia abrotanum L.)
- 4 g Duizendguldenkruid (Centaurium erythraea)
- 4 g Iriswortel (Viooltjeswortel genoemd)
- 4 g Nagelkruid (Geum urbanum)
- 45 g onbehandelde sinaasappelschil
- 2 g kaneelschors
- 2 g nootnuskaat
- 1 ltr. alchol (bijvoorbeeld Jenever, Wodka of Brandewijn)
Suikerwater
- 250 g suiker
- 125 ml water
Doe alle ingrediënten samen in een grote fles en laat dit 3 weken trekken op een donkere maar niet te koude plek. Daarna filter je de vloeistof door een (kaas)doek en vermeng je deze met het suikerwater vermengen. Dit suikerwater verkrijg je door het water aan de kook te brengen en de suiker er al roerend geheel in op te lossen. Het kruidenbitter vul je in de fles en laat je nog minstens 6 weken trekken.
Recept Kruidenbitter lll
- 1 ltr. jonge jenever
- schil van 1/2 limoen
- schil van 1/2 sinaasappel
- schil van 1/2 citroen
- 1 stuk steranijs
- 1 tl korianderzaad
- 10 zwarte peperbolletjes
- 10 jeneverbessen
- 1 vanillestok
- 6 kardemompeultjes
- takje salie
- takje tijm
- 2 laurierblaadjes
- 4 volle eetlepels suiker
Doe alles behalve de suiker in een grote glazen fles (of pot) en laat deze 3 weken trekken. Schud de fles af en toe door. Dan filter je de bitter door een doek en doe je deze terug in de fles. Voeg de suiker toe en laat alles weer drie weken staan. Schud de fles af en toe door zodat de suiker goed oplost. Laat je het kruidenbitter nog een aantal (minstens 6) weken rusten voordat je hem gaat proberen.
Enziaanbitter (strekt spieren en zenuwen)
- 5 g Entiaanwortel (Gentiana lutea)
- 2 g Alantwortel (Inula helenium)
- 2 g Duizendguldenkruid (Centaurium erythraea)
- 6 g Steranijs
- 25 g sinaasappelschaal
- 1 klein stukje pijpkaneel
- 1 liter alcohol
- 250 g suiker
Doe alles behalve de suiker in een grote glazen fles (of pot) en laat deze 3 weken trekken. Schud de fles af en toe door. Dan filter je de bitter door een doek en doe je deze terug in de fles. Voeg de suiker toe en laat alles weer drie weken staan. Schud de fles af en toe door zodat de suiker goed oplost. Laat je het kruidenbitter nog een aantal (minstens 6) weken rusten voordat je hem gaat proberen.
Contra indicatie
Contra-indicaties:
In het geval van acute maagslijmvliesproblemen en galblaas- en leveraandoeningen, mag zelfbehandeling niet worden gestart zonder een arts te raadplegen. Een maagzweer is een contra-indicatie voor de inname van bittere stoffen.
Voorzichtigheid is ook geboden bij het gelijktijdig innemen van bloedverdunners (anticoagulantia zoals Marcumar of zogenaamde NOAC's), omdat het effect wordt verminderd door bittere middelen, vooral grapefruit en pompelmoes. Het is in dit geval aan te raden het therapeutisch gebruik van bitterstoffen met een arts te bespreken.
Bijwerkingen
Bij normale dosering zijn er geen bijwerkingen bekend.
Overige kruiden
Andere bitterkruiden
Absintalsem, Artemisia absinthium, kruid
Afrikaanse Duivelsklauw, Harpagophytum procumbens, wortel
Artisjok, Cynara cardunculus, wortel
Bittere Scheefkelk, Iberis amara
Bittersinaasappel / pommrance, Citrius aurantium, schil
Duizendblad, Achillea millefolium, kruid
Echt Duizendguldenkruid, Centaurium erythraea, kruid
Engelwortel, Angelika archangelika, wortel
Galangal, Alpinia officinarum, rizoom
Gele gentiaan, Gentiana Lutea, wortel
Gember, Zinigiber officinale, rizoom
Hop, Humulus lupulus, hopbellen
IJslands mos, Cetraria islandica
Kalmus, Acorus calamus, wortel
Malrove, Marrubium vulgare, kruid
Mariadistel, Silybum marianum, zaden
Paardenbloem, Taraxacum officinale, wortel
Waterdrieblad, Menyanthes trifoliata
Literatuur
- Ursel Bühring & Michaela Girsch; Praxis heilpflanzenkunde. Haug, 2016
- Fintelmann, Weiss und Kutcha. Lehrbuch Phytotherapie. Haug, 2009.
- Siegfried Baümler, Heilpflanzenpraxis Heute. Urban & Fischer, 2007
- https://ptaforum.pharmazeutische-zeitung.de/pflanzen/tausendgueldenkraut-123828/
- https://www.marcus-reich.com/2021/10/17/bitterstoffe-und-bitterwerte/
- https://www.marktapotheke-greiff.de/blog/heilkraut-des-monats-tausendgueldenkraut.20#:~:text=Zusammen%20mit%20dem%20Gelben%20Enzian,Verd%C3%BCnnung%20von%201%3A12000%20zeigt.