Bitterstoffen
Bitter in de mond maakt het hart gezond
Bitterstoffen
Bitterstoffen vormen gezien hun chemische structuur, geen eigen groep zoals de glycosiden of alkaloïden. Bitterstoffen komen voor bij de monoterpenen (vluchtige stoffen), flavonoïden en alkaloïden. Het enige dat ze met elkaar gemeen hebben is hun bittere smaak en daaraan gekoppeld de werking van deze stoffen in het menselijk lichaam. Zoals de naam al zegt, smaken deze stoffen bitter. Ze hebben een stimulerende werking op de afgifte van maag- en darmsappen, en ondersteunen daarmee de spijsvertering. Bitterstoffen kunnen helpen bij problemen met de maag, darm, lever of gal. Ze worden ook in magenbitters en andere kruidenlikeuren verwerkt.
Bitter is de sterkste smaakkwaliteit die we hebben. Vooral in de kinderjaren zijn de smaakpapillen waarmee we bitter proeven in grote hoeveelheid aanwezig. Deze nemen af naarmate we ouder worden. Dit verklaard waarom kinderen gevoeliger op bittere stoffen reageren als volwassenen. Ook opmerkelijk is dat bij zwangeren, mensen die roken bierdrinkende, medicijnafhankelijke mensen en stress de gevoeligheid voor bitterstoffen sterk afneemt.
Bitterheid wordt uitgedrukt in de bitterwaarde. Een bitterwaarde van 1.000 geeft aan dat een oplossing van 1 gram bitterstoffen in 1000 ml water nog net een bittere smaak heeft. Een hoge bitterstofwaarde bevat bijvoorbeeld Absintalsem (Artemisia absinthium), zwakke waarden hebben bijvoorbeeld de Paardenbloem (Taraxacum officinale) of sla.
Er wordt een indeling van bitterstoffen gemaakt aan de hand van het voorkomen in de plant. Er zijn planten met uitsluitend bitterstoffen waarbij deze werking op de voorgrond staan. Er zijn echter ook bitterstoffen die etherische oliën, slijmstoffen of een scherpe smaak bevatten. De indeling naar deze bitterstoffen staat in de volgende tabel.
Amara
tonica
Uitsluitend bitterstoffen
Toniserend
(opwekkend , versterkend)
Artischok
Gele gentiaan
Duizendguldenkruid
Paardebloem
Amara
acria
Bitterstoffen met scherpe stoffen
Toniserend en stimulerend (spijsvertering en darmperestaltiek opwekkend) vurige smaak
Gember
Galgant
Kurkuma
Amara
aromatica
Bitterstoffen met etherische oliën
Naast de toniserende werking ook eigenschappen van de etherische olie: rustgevend, samentrekkend, antibacterieel, etc.
Alsem
Bijvoet
Engelwortel
Hop
Duizendblad
Amara
mucilaginosa
Bitterstoffen met slijmstoffen
Slijm bindt zuur maagzuur en andere slijmhuid irriterende stoffen. Slijm beschermt ontstekingen van de slijmhuid
IJslandsmos
Werking
Bitterstoffen wekken de appetit op, zorgen voor de aanmaak van verteringssappen, ondersteunen de vertering en zorgen voor een betere opname van voedingsmiddelen. De speekselproductie, maagslijmhuid en het gehele verteringsapparaat wordt gestimuleerd. Bitterstoffen kunnen ondersteunen werken bij anorexie, bij galblaas- en pankreasstoringen, obstipatie, magenzwakte en dyspepsie en verbeteren het milieu in de darm. Daardoor bevorderen ze indirect ook het immuunsysteem. Bitter in de mond maakt het hart gezond. Als tonicum werken bitterstoffen algeheel versterkend op ons lichaam en onze ziel. Verderop vind je een aantal bittere planten en hun werking.
Inname
Het beste werken deze stoffen wanneer ze ongeveer een half uur voor de maaltijd (of juist na de maaltijd) worden ingenomen. Omdat de werking in de mond begint, dienen deze stoffen niet gezoet te worden met bijvoorbeeld honing. Is de thee te bitter dan liever wat water erbij doen voor de verdunning. Omdat bitterstoffen gevoelig zijn voor hitte kun je het beste het gekookte water even laten staan totdat deze onder de 100 graden is afkoelt en dan pas op de kruiden gieten. Koude toebereidingen zijn bitterder en werkzamer. Daarom worden aperitieven en digestieven vaak in de koelkast bewaard.
Niet innemen bij
- Galstenen
- Te hoog maagzuurgehalte (hyperaziditeit)
- Maagzweer of twaalfvingerigedarm zweer
DIY
Twee leuke receptjes; een poeder en een “lekker” drankje.
Recept l
Het eerste is een bitter kruidenmengsel dat bekend staat als "Heidelberger 7 kruiden mengsel" en ook als zodanig te koop is. Het is samengesteld door de monnik Bertrand Heidelberger (1845) die tevens natuurgenezer was. Het bevat verschillende bittere kruiden die gunstig zijn voor de spijsvertering.
De volgende ingrediënten worden tot een heel fijn poeder gemalen:
- Bevernelwortel (75gr.)
- Alsemkruid (40gr)
- Karwij (50gr)
- Jeneverbes (50gr)
- Anijszaadjes (40 gr)
- Bittere venkelzaadjes (50 gr)
- Duizendbladkruid (40gr)
Je kunt een mespuntje 5-10 min in je mond laten oplossen en met een klein slokje water doorslikken of je kunt een halve theelepel in een beker met heet water oplossen en als thee drinken.
De kruiden stimuleren alle organen die bij de vertering betrokken zijn, maag, darm, alvleesklier, lever en gal. De etherische oliën die aanwezig zijn werken bovendien positief op de ademwegen.
Recept ll
Het tweede recept is een recept voor een kruidenbitter van Ursel Bühring
Ingrediënten:
- Goudsbloem-bloemen: 10 g
- Tormentilwortel: 2 g
- Kalmoes 18 g
- Engelwortel 2g
- Nootmuskaat 5g
- Enziaanwortel 10g
- Kardemom 5 g
- Kaneelschors (niet de ronde staafjes uit de supermarkt maar de echte kaneelschors uit de toko)
- Wodka 1250ml
Alle ingrediënten goed klein maken en met 700ml wodka of 40% alcohol overgieten. Dit laten we tien dagen op een warme plek staan en wordt dagelijks goed doorgeschud. Vervolgens wordt de vloeistof door een zeef afgegoten. Het kruidenmengsel vangen we op en zetten we opnieuw aan met de overgebleven 550ml alcohol. Deze wordt opnieuw 10 dagen onder dagelijks schudden gemazereert en vervolgens gezeefd. De twee vloeistoffen worden bij elkaar gegoten en is klaar voor gebruik. Deze elixer wordt vooral als kuur gebruikt. Je kunt 100ml afvullen in een klein flesje met druppelaar dopje en iedere dag 2 x 10 tot 30 druppels opgelost in een beetje water innemen.
Je kunt ook zelf heel makkelijk het Zweedse kruidenbitter van Maria Treben maken. Het kruidenmengsel hiervoor kun je kant en klaar in internet kopen. Deze kruiden voeg je vervolgens toe aan een halve liter jenever of brandewijn van tenminste 38%. Gedurende 4-6 weken schud je de fles iedere dag een keer. Daarna giet je het kruidenelixer door een zeefje en vult het terug in de fles. Het is nu klaar voor gebruik. Je kunt van het poeder ook een thee maken of het oplossen in een glas water of vruchtensap.
Bittere kruiden en hun werking
Duizendblad
Absintalsem
Krampstillend in het verteringssysteem.
Bij gevoelige maag en darm.
Gele gentiaan
Galgant
Paardebloem
Duizendblad
Duizendguldenkruid
Absintalsem
Hartversterkend en
doorbloedings-bevorderend,
Bij lage bloeddruk, Ouderdomshart,
Hartzwakte, Zwakke doorbloeding
Gele gentiaan
Kalmus
Duizenguldenkruid
Absintalsem
Sterkend
Bij zwaktetoestanden, herstel,
depressiviteit, kou in in het lichaam
geestelijke vermoeidheid
Gele gentiaan
Waterklaver
Gember
Duizendguldenkruid
Absintalsem
Verbeterd immuunsysteem en
koortsverlagend.
Bij verkoudheid, zwak immuunsysteem, koorts
Literatuur
Praxis Heilpflanzenkunde, Ursel Bühring und Michaela Girsch. Haug, 2016
Heilpflanzenpraxis Heute, S. Bäumler. Elsevier, 2007