Kruiden drogen
warm & luchtig maar niet in de zon
Houdbaar maken van kruiden
De eenvoudigste manier om verse kruiden houdbaar te maken voor later gebruik is het drogen. Tijdens het drogen verdampt het vocht dat in de plantendelen aanwezig is waardoor de kans op bederf door bijvoorbeeld schimmelvorming tegengegaan wordt. Het nadeel van gedroogde kruiden t.o.v. verse kruiden is dat een aantal inhoudsstoffen verloren gaan tijdens het droogproces door inwerking van licht en lucht.
Een goede kwaliteit van je gedroogde kruiden begint bij het oogsten. Oogst alleen mooie gave planten die niet door schimmels zijn aangetast, niet bruin zijn of zijn aangevreten door insecten. Kijk voor meer informatie over het plukken van kruiden onder het kopje ‘verzamelen & verwerken’. Voor de bovengrondse delen geldt dat deze het beste geoogst kunnen worden op een zonnige, warme dag nadat de dauw van de planten is verdwenen.
Kruiden worden voor het drogen niet gewassen. Pluk ze daarom zorgvuldig zodat er geen zand of andere onreinheden in zitten. Wortels worden natuurlijk wel goed gewassen voordat je ze kunt drogen. Leg je kruiden eerst een tijdje op een schone doek zodat eventuele kleine krabbeldiertjes eruit kunnen lopen.
Methoden
Ophangen
Een eenvoudige manier om kruiden te drogen is het drogen aan de lucht. Wie kent ze niet, sfeervolle beelden van bosjes kruiden die naast elkaar te drogen hangen op een oude zolder. Van oudsher is ophangen een geschikte methode om je kruiden te verwerken. Wel moet je er op letten dat de ruimte waarin je de kruiden hangt droog, stof vrij en goed geventileerd is. De keuken lijkt soms handig maar door het koken kan het hier toch ongemerkt vochtig worden.
Maak de bosjes niet te dik en druk de stengels niet te dicht tegen elkaar aan zodat de lucht er goed omheen kan komen en de kruiden niet gaan schimmelen. Let er verder op dat de bosjes niet te dicht naast elkaar hangen. Is de ruimte ietwat stoffig kun je ze ook in een papieren zakje ophangen. Als je een gaatje in de bodem van het zakje maakt kun je het uiteinde van de steeltjes hier doorheen trekken en ophangen.
Vlak drogen
Het ophangen van kruiden is alleen geschikt voor kruiden met langere steeltjes. Zijn de steeltjes te kort, dan wordt het bosje kruiden vaak te compact. Je kunt kruiden met korte steeltjes maar ook losse blaadjes, bloemetjes, wortels of bessen uitspreiden op een ondergrond die ademt en het liefst een open structuur heeft. Bijvoorbeeld een rooster of gaas waar je vervolgens onbedrukt papier of een dun doek op legt. Een lage kartonnen doos met gaatjes of een dienblad kan eventueel ook. Ik leg er dan meestal heel losjes een opengescheurde papieren broodzak overheen tegen de insecten en het stof. Daarnaast heb ik zelf een soort visnet met meerdere lagen waarop een dun vlies ligt. Op de foto zie je dat dit net uit meerdere lagen bestaat waardoor er best veel kruiden plek in hebben.
De belangrijkste regel bij het drogen is dat er voldoende lucht tussen de planten kan circuleren. Leg je je kruiden neer op een ondergrond dan kun je er ook af en toe een beetje met je handen doorheen gaan.
Hang of leg kruiden nooit in de zon, want daardoor gaan waardevolle stoffen verloren. Een droge, warme, donkere, goed geventileerde plaats is het meest geschikt.
Droogkasten
Ook kun je kruiden eventueel in een oude kast ophangen. Let er wel op dat hier een goede ventilatie mogelijk is. Er zijn ook droogkasten die speciaal bedoeld zijn voor het drogen van kruiden. Plaats je droogkast wel op een plekje in de schaduw.
Oven
Mocht je kruiden snel willen drogen dan kan dat in de oven maar mijn voorkeur heeft het niet. Uitzondering hierop vormen harde plantendelen zoals wortels of bast of plantendelen met veel slijmstoffen die zeer langzaam drogen zoals bijvoorbeeld wortels van de Heemst (Althea officinalis). Je moet erg oppassen dat je plantenmateriaal niet warmer wordt dan 40-50 graden en ervoor zorgen dat de deur van de oven een stukje open blijft staan. Vooral planten met veel etherische olie zoals Munt, Citroenmelisse, Thijm, Oregano of Salie zijn gevoelig voor hoge temperaturen en minder geschikt voor de oven. Bij temperaturen boven de 30 graden vervluchtigen de essentiële stoffen.
Tijdens het drogen in de oven is het goed de kruiden af en toe even om te roeren.
Heb je in de winter een kachel of verwarming aan, dan kun je hardere delen van kruiden hier bovenop in een mandje drogen. Mijn vader heeft in de herfst altijd stokbroodmandjes op de verwarming staan om zijn walnoten te drogen.
Droogapparaat
Droog je vaak en veel en wil je misschien ook fruit, paddenstoelen of groenten drogen, dan is de aanschaf van een droogapparaat, ook wel dehydrator genoemd, te overwegen. Een droogapparaat heeft een constante aanvoer van warmte lucht die niet zo hoog is als in een gewone keukenoven. In het droogapparaat zijn meerdere roosters waarop je de kruiden kunt leggen. De prijzen lopen nogal uiteen en variëren tussen de 100 en 200 euro. De Excalibur is bijvoorbeeld één van de duurdere merken.
Plantenmateriaal & droogmethode
Bloemen
Tere bloemen zijn niet geschikt voor de oven. Je kunt ze het beste liggend drogen aan de lucht of in een professioneel droogapparaat. Bloemen fleuren een kruidenmix op en staan prachtig in thee-mixen. Denk bijvoorbeeld aan Goudsbloem (Calendula officinalis), Hondsdraf (Glechoma hederacea) Echte Kamille (Matricaria chamomilla), Heemst (Althea officinalis), Driekleurig Viooltje (Viola tricolor), Maarts Viooltje (Viola odorata), Groot kaasjeskruid (Malva sylvestris), Rode Klaver (Trifolia pratense), Madeliefje (Bellis perennis), Korenbloem (Centaurea cyanus) of blaadjes van de Roos.
Groene plantendelen
Gebruik je het hele kruid met bloemen, stengel en blaadjes dan kun je deze het beste ophangen. Heb je een kruid waarvan je later alleen de losse blaadjes wilt hebben dan kun je het beste de blaadjes voor het drogen van de steeltjes halen en vlak drogen. Op deze manier wordt voorkomen dat inhoudsstoffen zich tijdens het droogproces in de steeltjes terugtrekken. Mocht je ze in de oven willen doen, laat dan de temperatuur niet hoger worden dan 40 °C.
Wortels
Nadat je de wortels goed gewassen hebt kun je ze in zijn geheel drogen of er eerst schijfjes van snijden. Sommige wortels, die latex bevatten, zoals de wortels van Paardenbloem (Taraxacum officinale) en Cichorei (Cichorium intybus), kun je beter heel laten en zo drogen. Wortels kun je op meerdere manieren drogen; aan de lucht, in de oven of in een droogapparaat. Ook kun je de wortels, die meestal in de herfst worden uitgegraven, goed in een mandje bovenop de verwarming drogen. Aan de lucht drogen duurt vrij lang. Wortels zijn klaar, als ze taai maar wel droog aanvoelen.
Zaden
Zaden kun je het beste aan de lucht laten drogen zodat de etherische oliën het minst vervluchtigen. Je kunt de hele schermen ophangen of neerleggen om te drogen. Hang je ze op dan moet je er wel iets onder leggen om de zaadjes die eruit vallen op te vangen. Je kunt ze ook luchtig in een papieren zak laten drogen. De meeste zaden die medicinaal gebruikt worden, bevatten veel etherische olie, ze behoren vooral tot de familie van de Schermbloemen zoals Anijs (Pimpinella anisum), Wilde peen (Daucus carota), Venkel (Foeniculum vulgare), Dille (Anethum graveolens), Grote Engelwortel (Angelica archangelica) maar ook zaden van de Maria Distel (Silybum marianum), de Grote Brandnetel (Urtica dioica) of de Springbalsemien (Impatiens glandulifera) kun je drogen. Hoewel ik deze laatste plant behoorlijk vind stinken zijn de zaadjes heerlijk om te eten.
Bast
Van sommige planten heeft de bast een medicinale waarde zoals de Wilg (Salix spp.), de Eik (Quercus spp.) of de Gelderse Roos (Viburnum opulus). Mocht je een Magnolia boom in je tuin hebben dan kun je ook deze bast drogen voor een lekker kopje thee. Je kunt de bast op verschillende manieren drogen. Aangezien de bast niet veel water bevat gaat dat relatief snel.
Tips
Droogtijd
De tijd die het vraagt voordat je kruiden droog zijn hangt natuurlijk af van je methode en van het plantenmatriaal dat je hebt.
Hang je kruiden op of leg je ze te drogen, zijn ze, afhankelijk van de dikte van de bosjes en het soort kruid dat je droogt, na 3-4 weken klaar. Let er goed op dat alles goed door gedroogd is voordat je de kruiden in potjes opbergt want als ze niet geheel droog zijn gaat het op den duur schimmelen.
Kruiden zijn droog wanneer ze crispy zijn als je ze van de takjes haalt. De takjes zijn droog als ze makkelijk breken en niet meer buigzaam zijn. Bij sommige kruiden is dat na een week zo, anderen doen er een paar weken tot een maand over. Check af en toe of je kruiden droog zijn. Beter iets langer laten drogen als je niet zeker bent, dan dat later blijkt dat alles voor niks is geweest.
Droog je met een droogapparaat dan is het goed te bedenken dat blaadjes sneller droog zijn dan takjes en de nog vochtige takjes invloed hebben op de droogtijd van de blaadjes. Handiger is in dit geval de blaadjes van de steeltjes te halen. Zo gaat het drogen sneller en ben je na 3-5 uur klaar. Dikkere plantendelen duren natuurlijk langer dan dunne blaadjes of bloemetjes. Ook voor de droogoven geldt dat hogere temperaturen van boven de 40-50 graden niet gunstig zijn voor de kwaliteit. Liever iets langer laten liggen.
Planten die rijk zijn aan slijmstoffen zoals de bladeren van de Gewone Smeerwortel (Symphytum officinale), Heemst (Althea officinalis) of de wortels van de Grote Klis ((Arctium lappa) drogen moeilijker en hebben meer tijd nodig. Deze kun je eventueel ook in de oven bij maximaal 40 graden met licht geopende deur drogen. Denk eraan dat de temperatuur niet boven de 50 graden komt want dan gaan er te veel waardevolle stoffen verloren.
Kwaliteit
Het drogen van kruiden aan de lucht duurt langer dan het drogen in een oven. Ik heb ergens gelezen hoe korter de droogtijd des te beter de kwaliteit. Of dat waar is betwijfel ik. De oven heeft een iets hogere temperatuur. Dat zou ook nadelig kunnen zijn op de kwaliteit. De kans op bederf is in de oven wel kleiner maar daar staat tegenover dat drogen aan de lucht weer de meest milieuvriendelijke optie is. Een professionele droogoven combineert beide maar daar hangt wel weer een prijskaartje aan vast. Men zegt dat de kwaliteit uit een droogoven zeer goed is.
Opslag
Het plantenmatriaal is gevoelig voor invloeden van buiten zoals warmte, licht en vocht. Je kunt kruiden na het drogen heel goed in papieren of stoffen zakjes opbergen die op een droge plek bewaard worden. Ook donkere glazen, keramische of houten potten die je kunt afsluiten zijn hiervoor geschikt. Plastic of metaal komen niet in aanmerking voor het bewaren van kruiden.
Gedroogde kruiden laat je het beste zoveel mogelijk heel wanneer je ze opslaat zodat er zo min mogelijk aromatische stoffen verdwijnen. Dat is niet altijd mogelijk omdat gedroogde kruiden best veel plek innemen. Het meest ideaal is het om kruiden vlak voor gebruik te verkleinen.
Vergeet niet je zakjes of potjes van een etiketje met naam en datum te voorzien. Na verloop van tijd gaat de geur er een beetje van af of herken je ze misschien niet meer. Gedroogde bloemen of bladeren ververs je het beste ieder jaar, zaden en wortels gaan wat langer mee en zijn ongeveer 2 jaar houdbaar. Restjes hoef je natuurlijk niet weg te gooien maar de smaak gaat op een gegeven moment wel achteruit. Heb je nog veel over dan kun je er natuurlijk ook een leuk cadeautje van maken.
Leuk cadeautje
Wie wordt er nou niet blij van een zelf geplukte thee in een leuk versierd zakje, een potje kruidenzout of een mooi glazen potje dat je bij de kringloop vindt met je favoriete kruid of kruidenmix. Hang er een mooi kaartje waarvoor je het kruid kunt gebruiken, een leuk receptje of welke gezondheidsvoordelen het heeft... DIY