Kruidenextracten uit vet
overgeleverde extractiemethoden van vroeger
Reuzel als oplosmiddel
Van oudsher werd varkensvet als basis voor geneeskrachtige zalven gebruikt.
Onze voorouders hadden niet de beschikking over olie uit olijven, kokosnoot of sesamzaadjes. Traditionele kruidenvrouwen maakten hun heilzalven uit vet. Hiervoor was varkensreuzel het meest ideaal omdat de samenstelling van varkensvet zeer op dat van onze huid lijkt. Hierdoor dringt het goed en diep in de huid door.
Het vet heeft een laag smeltpunt (26-40 graden) waardoor het op de huid snel zacht wordt en makkelijk uit te smeren is. Doordat het vet goed in de huid binnen kan dringen is reuzel ideaal wanneer je inhoudsstoffen van planten dieper onder de huid wilt sluizen. Een ideale toepassing hiervoor is het maken van een zalf van smeerwortel voor bijvoorbeeld dieper liggende kneuzingen, verstuikingen of botbreuken. In tegenstelling tot een zalf met goudsbloem dat je oppervlakkiger inzet bij wondjes of problemen met de huid.
Vroeger toen al het eten nog biologisch was kon dit vet zonder bedenking worden ingezet. Wil je tegenwoordig reuzel als grondstof voor je kruidenextract nemen dan is het belangrijk dat je biologische reuzel koopt. Veel stoffen, waaronder ook toxische stoffen van bijvoorbeeld medicijnen worden in het lichaam in vet opgeslagen.
Warme methode
Thuis snijd je de reuzel in stukjes en laat deze zachtjes uitkoken. Het vloeibare vet dat eruit komt zeef je af. Dit wordt de basis voor je zalf. Wanneer je het vloeibare vet hebt opgevangen, voeg je de klein gesneden kruiden toe. Een richtlijn hiervoor is twee volle handen met kruiden op 500 gram vet. Vervolgens laat je het au-bain-marie smelten en houd je het 1,5 uur, rond 50-60 graden. Daarna haal je de pan van het vuur en laat je alles gedurende de nacht afkoelen. De volgende dag warm je alles nog een keer op waarna je het door een linnendoek filtert en de nog warme zalf direct in potjes vult. De zalf is zo’n 3-4 maanden in de koelkast houdbaar.
Hoewel het niet meer zoveel wordt toegepast omdat het vrij arbeidsintensief is, is het toch interessant om het te noemen en wellicht een keer uit te proberen.
Koude methode
Enfleurage
Alleen de naam klinkt al naar schoonheid en luxe. Enfleurage is een zeer oude, tijd- en arbeidsintensieve manier om geurstoffen uit planten in te vangen. Deze methode wordt tegenwoordig nauwelijks meer toegepast. In Frankrijk zijn nog een paar plekken waar kostbare jasmijn- en tuberose-absolue middels enfleurage gemaakt worden.
Bij deze zeer schonende extractiemethode worden verse bloemen voorzichtig in een dunne laag vet gedrukt dat op een glasplaat is uitgesmeerd. Na bepaalde tijd worden de bloemen verwijderd en vervangen door nieuwe. Dit word zo lang herhaald totdat het vet genoeg geurstoffen heeft opgenomen, wat wel drie maanden kan duren. De zo verkregen pommade kan vervolgens met 96% alcohol worden uitgewassen. Hiertoe wordt 96% alcohol door het vet geroerd. Na twee tot drie weken zijn de geurstoffen uit het vet in de alcohol overgegaan. Vervolgens wordt de alcohol verdampt en blijft het zo genoemde ‘absolue de pommade over’. De absolues die op deze arbeidsintensieve en kostbare methode worden gemaakt, komen nu nog zelden voor. Soms wordt het nog voor tere bloemen als jasmijn, roos, sering, mimosa en tuberoos toegepast, die niet tegen de hitte van een waterdampdestillatie kunnen.
De traditionele enfleurage techniek is erg arbeidsintensief. Daarom worden bij de extractie van geurstoffen tegenwoordig meestal vluchtige oplosmiddelen gebruikt zoals hexaan of butaan. Behalve de geurstoffen lossen hierin ook kleurstoffen en wassen op. Na het verdampen van de vluchtige stoffen blijft een wasachtige massa over, de zogenaamde concrète. Nadat uit dit concrète de wassen zijn verwijderd, blijft een iets stroperige vloeistof met een intense geur achter, het absolue de concrete.
Je kunt je voorstellen dat absolues zeer kostbaar zijn wanneer je bedenkt dat er rond 200 met de hand geplukte jasmijnbloemen nodig zijn voor één druppel jasmijn-absolue.