Weegbree (smalle, ruige & brede)

Plantago Lanceolata, Media & Major

Narrowleaf-, Hoary- & Broadleaf Plantain (E), Spits-, Mitlere- & Breitwegerich (D)

De oorspronkelijke inwoners van Amerika noemden de Weegbree “Voetafdruk van de witte man”. Deze benaming stamt uit de tijd toen Europese kolonisten de zaden naar Noord Amerika brachten die zich vervolgens via paardenhoeven, karrenwielen en schoenafdrukken richting het Westen verbreidden. Ook de Latijnse naam Plantago is van voetzool afgeleid (planta = voet).

"Wegerich" is de Duitse naam voor dit kruid. Vrij vertaald betekend het “De Koning van de weg”. Deze naam verdient de brede Weegbree (Plantago major) met recht. Het plantje groeit overal waar andere planten het moeilijk hebben, vooral op plekken waar de grond vast is aangedrukt zoals op onverharde wegen. De smalle weegbree (Plantago Lanceolata) groeit vooral in de wei of in de berm tussen het gras en andere kruiden. En dan vinden we in Oostenrijk ook nog vaak de ´mittlere Wegerich" (de Ruige Weegbree). Deze groeit op magere grasvelden, halfdroge weide of aan de rand van de weg, op droge kalkachtige bodem. In Nederland staat deze plant met haar prachtige bloem op de rode lijst en komt nog maar zelden voor.

De Weegbree kom je vanaf het voorjaar tot in de herfst tegen maar voor het maken van medicinale producten is het het beste om de bladeren voor de bloei (rond midden mei) te plukken en te verwerken. Vroeger was het vooral de Brede Weegbree die in de volksheikunde werd gebruikt. De grote bladeren deden dienst als pleister of omslag bij (schaaf)wonden, insectenbeten en blaren vanwege zijn bloedstelpende en ontstekingsremmende werking. De Brede Weegbree heeft in de loop van de tijd echter plaats gemaakt voor de Smalle Weegbree waarvan de geneeskrachtige werking wat groter is. Heb je het voor het uitzoeken dan kun je beter de Smalle Weegbree gebruiken. In geval van nood kun je evengoed de grote bladeren van de brede gebruiken. 

Smalle Weegbree

Ruige Weegbree

Brede Weegbree

Bereidingen uit de Weegbree

Eten

Alles van de Weegbree kan je eten of verwerken, de bloemen, de bladeren, de zaadjes en zelfs de wortel. De verse jonge blaadjes kun je fijngesneden in je salade of pesto (eventueel samen met Daslook, Peterselie of Basilicum) doen. Ook kun je ze bereiden als spinazie, aan een stamppot toevoegen of als garnering op brood.  De blaadjes hebben lange vezels die als ze ouder worden op een gegeven moment wat taai zijn. In een salade zijn ze dan niet meer zo lekker maar je kunt ze dan nog wel fijn snijden en eventueel samen met andere wilde kruiden kort blancheren en toevoegen aan allerlei gerechten zoals soep, omelet, bami- of nasischotel of andere gerechten of ze als spinazie eten.

Traditioneel werd vroeger op Witte donderdag (Gründonnerstag in Oostenrijk), de donderdag voor Pasen, de negen-kruidensoep gegeten. Het is een soep die wordt gemaakt van negen verschillende wilde eetbare voorjaarskruiden. De Weegbree is ook één van deze negen kruiden die gebruikt kan worden. Daarnaast worden voorjaarskruiden als Hondsdraf, Duizendblad, Brandnetel, Madeliefje, Zevenblad, Zuring, Fluitenkruid, Dovenetel, Speenkruid (voor de bloei) of Daslook in de soep verwerkt. 

Behalve de blaadjes zijn ook de wortels, de bloemetjes en de zaadjes eetbaar. De wortel kun je vanaf oktober oogsten en samen met andere wortelgroentes klaarmaken. Ik heb het nooit uitgeprobeerd maar wellicht is het lekker. Als noodrantsoen tijdens een lange wandeling kun je ook de zaadjes verzamelen en eten. Ze bevatten gezonde olie en eiwitten.

Siroop

Om de waardevolle slijmstoffen en het Aucubine uit de Weegbree te extraheren kun je van de bladeren een siroop van maken. Deze kan ingezet worden bij droge hoesten en ontstoken of geïrriteerde slijmhuid van de mond- en keelholte, maag en darm.

• 
  
• 100 g fijn gesneden Smalle weegbree bladeren
• 200 g Bio Rietsuiker
• 2 jampotjes van ongeveer 350 ml

Werkwijze

Voordat je begint is het goed om alles wat je gebruikt, te ontsmetten met 70% alcohol; je mes, snijplank, jampotje met deksel en een lepel.

De schone, liefst ongewassen bladeren worden fijngesneden en afwisselend met een laag suiker in een jampotje gedaan. Dus een laag Weegbree (ongeveer 1 cm), laagje suiker (0,5 cm), laagje Weegbree, laagje suiker, etc. Tussendoor alles met een lepel goed aandrukken en eindigen met een laag suiker. Tenslotte alles nog eens goed aandrukken, navullen met suiker en dan zet je de jampotjes op een donkere maar niet koude plek voor twee maanden weg. Vroeger werd de siroop ook wel in een gat van een halve meter diep in de aarde begraven vanwege de gelijkmatige warmte.  Na twee maanden is de suiker opgelost en kun je de siroop afzeven.

Zodra je een kriebelen in de hals voelt of bij eerste tekenen van verkoudheid neem je van de siroop meermaals per dag een theelepel in. Zodra je het potje open hebt gemaakt zet je deze in de koelkast om schimmelvorming te voorkomen. Het blijft ongeveer een jaar goed.

In plaats van alleen Smalle Weegbree kun je ook gelijke delen Thijm en jonge spitzen van Dennentoppen toevoegen.

Honing

Hetzelfde kun je maken met honing (BIO) in plaats van suiker. De honing is niet alleen lekker voor op brood maar helpt bij droge hoesten en ontstoken of geïrriteerde slijmhuid van de mond- en keelholte, maag en darm en sterkt bovendien het immuunsysteem.

In plaats van alles met een lepel aan te drukken vul je het glas na een paar dagen steeds weer aan met Weegbree en honing omdat in de loop van de tijd alles compacter wordt en naar beneden zakt. De honing laat je drie maanden rijpen en kun je daarna afzeven (de bladeren goed uitdrukken). 

Perssap

Mocht je in het gelukkige bezit zijn van een sap-pers dan is het ideaal om de Weegbree uit te persen en vers te gebruiken. Dit verse sap kun je direct gebruiken op de huid bij geïrriteerdheid, zonnebrand, jeuk, uitslagen of ontstekingen of door er met wat water verdunt, een omslag van te maken.

Het verse plantensap wordt behalve bij problemen met de luchtwegen zoals droge hoesten en ontstoken of geïrriteerde slijmhuid van de mond- en keelholte ook ingezet bij maag- en darmontstekingen en problemen met de spijsvertering (prikkelbaar darmsyndroom). Hiervoor verdun je de sap met wat water (1:5) en neem je hiervan meerdere keren per dag een eetlepel. Ook kun je deze sap als gorgelwater voor ontstekingen in de mondholte gebruiken.

Je kunt van de sap ook een siroop maken door er honing (BIO) doorheen te roeren en zo houdbaar te maken voor later. Hoewel de sap vanwege het Aucubine niet snel zal schimmelen is het toch raadzaam om deze in een steriel flesje te doen en (niet te lang) in de koelkast te bewaren. 

Herba-liquid

Het sap van de Weegbree zou vanwege de aanwezige Aucubine niet schimmelen. Toch is het fris maar zeer beperkt houdbaar. Wanneer we Smalle Weegbree houdbaar willen maken om er huidverzorgende producten van te maken is het goed om te weten dat het bijzondere stofje Aucubine in water oplosbaar is. Waterige extracten zijn daarom het meest ideaal om de geneeskrachtige werking van de Weegbree te extraheren. Een maceraat met uitsluitend water is echter niet lang houdbaar. Door er alcohol aan toe te voegen kunnen we deze houdbaarheid verlengen. Voor het conserveren met alcohol is een 20% oplossing ruim voldoende. Het glycerine voegen we niet alleen toe vanwege de gunstige invloed ervan op de huid maar ook omdat het de houdbaarheid enigszins verbeterd en het oplosmiddel wat betreft zijn eigenschappen tussen water en alcohol in ligt. De volgende ingrediënten heb je nodig:

- 20 ml alcohol (95 vol %) let op: niet gedenatureerd

-  5 ml plantaardige glycerine (99%)

- 75 ml water

Heb je geen 95% alcohol maar wel een 35 vol% alcohol dan neem je 

- 88 ml alcohol vol 35%

- 12 ml water

- 5 ml glycerine

Meng bovenstaande vloeistoffen door elkaar. Snijd de blaadjes van de Weegbree heel fijn en doe zo`n 15 gram in een potje. Voeg 100 ml van de bovenstaande vloeistofmix toe. Dek het potje af met een zakdoekje en zet dit vast met een elastiekje. Laat het potje 10 dagen trekken, maar niet in de volle zon. Af en toe voorzichtig ronddraaien maar zorg ervoor dat het doekje niet nat wordt.

Daarna kun je de vloeistof door een filter gieten en is je `herba-liquid`klaar. In de koelkast bewaard blijft het zeker een paar maanden goed.

Deze vloeistof kun je nu op je huid deppen met een wattenpadje. Ook kun je het in een crème verwerken in plaats van water of hydrolaat.

Kompres of verse gekneusde bladeren

Een kompres wordt ingezet bij zonnebrand, jeuk uitslagen, geïrriteerdheid of ontstekingen van de huid. Onderweg kun je als EHBO, de bladeren kneuzen door er knoopjes in te leggen en ze vervolgens zo lang tussen je handen te wrijven totdat ze vochtig worden. Mocht je in de brandnetels gevallen zijn, kijk dan om je heen of Weegbree vindt.

Thuis kun je van de gekneusde bladeren een kompres van maken. Voor het maken van het kompres heb je een katoenen doekje (bijvoorbeeld een oud zakdoekje) nodig dat je op een bord legt. De bladeren stamp je fijn in een vijzel waarna je er wat water aan toevoegt. Vervolgens smeer je dit papje op het katoenen doekje waarbij je ongeveer twee centimeter binnen de randen blijft. Dan neem je een stuk huishoudfolie waarmee je het papje bedekt en vouw je de randen van het doekje naar binnen. Je kompres is nu klaar. Voor het gebruik leg je één hand op het kompres en met de andere hand draai je het bord ondersteboven zodat het pakketje in je hand komt te liggen. Dit kun je nu op de huid leggen en omwikkelen met een verband. Een kompres kan meerdere uren blijven zitten.

Maceraat (koud aftreksel)

Slijmstoffen en Aucubine gaan kapot wanneer ze verhit worden. Door er heet water over te gieten of ze zelfs te koken gaan deze waardevolle stoffen verloren. Behalve het verse pers-sap kun je de bladeren van de Weegbree ook twee tot drie uur aanzetten met koud water om deze stoffen te extraheren. Een maceraat wordt evenals het verse plantensap gebruikt bij problemen met de luchtwegen zoals droge hoesten en ontstoken of geïrriteerde slijmhuid van de mond- en keelholte, maag- en darmontstekingen en problemen met de spijsvertering (prikkelbaar darmsyndroom).

Omdat schimmels en andere ziekteverwekkers zich in een vochtrijk milieu snel kunnen vermeerderen is het goed om bij het maken van een maceraat alles wat je gebruikt te desinfecteren. Dus reinig het glas, de snijdplak, een theelepeltje en het mes eerst met 70% alcohol. Vervolgens snijd je 4 g verse bladeren fijn en overgiet deze met 200 ml koud water. Zet het nu op een niet al te warme plek weg, dek het af met een schoteltje en roer het (eventueel) af toe door. Na een uur of twee kun je het maceraat gebruiken. Laat het niet te lang staan i.v.m. met contaminatie. Neem langzame slokjes en drink het niet in een keer achter elkaar op. 

Je kunt het maceraat ook gebruiken voor omslagen, wassen of gorgelen. Voor een omslag dompel je een lap stof in de vloeistof, drukt deze vervolgens goed uit en wikkelt deze om de betroffen plek. Hieromheen leg je een wondverband of een zwachtel aan om alles op zijn plek te houden. 

Infusie/Thee

Door het maken van een opgieting met heet water haal je vooral de looistoffen uit het kruid. Deze thee kun je gebruiken bij spoelingen (gorgelen) van de mond-keel bij ontsteking of bij slecht helende wonden.
Een thee kun je uit zowel gedroogde als verse bladeren maken. 1-2 theelepel blaadjes (bij verse blaadjes het dubbele) in een beker geven en hierover  200 ml gekookt water gieten. Deze laat je 20 min. trekken. De dagelijks dosis is 3 koppen thee.

Diarree

Een papje uit de zaadjes kan worden ingezet bij diarree en darmontsteking.