Brandnetel
schenkt vitaliteit
Urtica Urens
Nettle (E), Brennnesseln (D)
De Brandnetel straalt kracht en vitaliteit uit en als ze ergens voet aan de grond vat dan schiet ze niet alleen in de hoogte maar vertakt ze zich door haar ondergrondse wortels ook in de breedte. Daar waar de Brandnetel groeit weet je dat de grond rijk is aan voedingsstoffen en vooral stikstof. De kleine Brandnetel, die nog stekeliger is als de grote zus, komt minder vaak voor maar heeft dezelfde helende eigenschappen.
Niet iedereen is even blij met de Brandnetel in de tuin maar wellicht denk je daar anders over na het lezen van dit artikel. Want ik ben een grote fan van de Brandnetel. Kijken we bijvoorbeeld naar de inhoudsstoffen van dit kruid dan staan we versteld wat er allemaal in dit stekelige plantje aanwezig is. Onderstaande tabel heb ik in internet gevonden (www.Wild-kraeuter.de). De waarden staan in milligram per 100 gr. aangegeven.
Plant
Chinese kool Sla Spinazie
Brandnetel
Zevenblad
Paardenbloem
Kalium Fosfor
202 30
224 33
633 55
410 1 05
510 88
590 68
Magnesium Calcium IJzer
11 40 0,6
11 37 1,1
58 126 4,1
71 630 7,8
76 230 4,3
32 50 1,2
Vit. C Provit. A Eiwit Water
36 13 1,3 95,4
13 130 0,6 95
52 700 2,5 91,6
333 740 5,9 84,8
201 684 6,7 87,2
115 384 3,3 89,9
In het voorjaar is de Brandnetel één van de eerste planten die je vers kunt plukken. En dat komt goed uit want na de winter kan iedereen een portie mineralen en vitaminen goed gebruiken, en vooral de vitaminen C en D. De Brandnetel is een zeer goede vitamine C leverancier (zelfs beter dan sinaasappels), bevat veel pro-vitamine A en veel mineralen zoals ijzer en kalium.
Daartoe komen nog andere stoffen zoals Phenolcarbonzuren, looistoffen, cumarine, flavonoïden, carotenoïden en kiezelzuur. In de brandhaartjes bevinden zich kleine hoeveelheden acetylcholine, histamine, serotonine en mierenzuur. Ook komt er relatief veel eiwit voor in de brandnetel. Daarom zie je vaak rupsen op de Brandnetel voor wie het eiwit een goede voedingsbron is. Sommige soorten leven zelfs alleen van de Brandnetel en lusten niets anders. De vruchtjes (velen zeggen zaden) zijn eetbaar en er kan een waardevolle olie uit worden gewonnen. Ze bevatten veel vitamine E, linolzuur en slijmstoffen. De wortels bevatten polysachariden, een lectine (UDA), fenolen, sterolen, lignanen, cumarine en vetzuren.
Hoe groener hoe beter. En de Brandnetel is groen. Ze zit vol chlorofyl. Volgens Rieneke Dijkinga helpt het bij de ontgifting van het lichaam en de hormoonbalans en verbetert chlorofyl de aanmaak van rode bloedlichaampjes en de zuurstofopname. Wil je meer weten over chlorofyl ga dan naar de volgende website rinekedijkinga.nl/weetjes/chlorofyl.html. Rineke Dijkinga heeft er een heel artikel aan gewijd.
Geneeskrachtige werking
Zoals gezegd bevat de Brandnetel zeer veel vitaminen en mineralen die voor een goede weerstand en gezondheid zorgen. Zo kan ze bijvoorbeeld een laag ijzergehalte aanvullen en helpen bij bloedarmoede. Niet alleen vult de Brandnetel onze depots met vitaminen en mineralen weer aan, ze is ook ideaal voor een detox-kuur waarbij het lichaam gezuiverd wordt van gif- en afvalstoffen. Wilde kruiden werken door hun hoge gehalte aan mineraalstoffen sterk basisch en zijn een ideaal middel om het lichaam te ontzuren en te ontgiften.
De bladeren
Er is redelijk wat onderzoek verricht naar de werkzaamheid van de Brandnetel bij reumatische aandoeningen en artrose. Uit studies blijkt dat de Brandnetel de pijn kan verlichten en invloed heeft op een betere bewegelijkheid.
Verder worden de bladeren o.a. vanwege het hoge kaliumgehalte gebruikt als urinedrijvend middel bij ontstoken urinewegen en ter preventie en behandeling van niergruis.
In de volksgeneeskunde worden de bladeren ingezet bij chronische huidproblemen zoals psoriasis, zweren en eczemen, allergische reacties van de huid of netelroos. De kiezeluren in de brandnetel zorgen o.a. voor stevigere haren en nagels. En wat dacht je van een lekker brandnetelshampoo tegen roos?
De wortel
De medicinale stoffen uit de wortel worden ingezet bij uiteenlopende goedaardige prostaatproblemen zoals prostaathypertrofie (prostaat vergroting). Hierbij komt het door een vergrootte prostaat tot verenging van de urineleider waardoor de urine niet meer goed uitgeplast kan worden en restanten in de blaas achterblijven. Van de wortel worden droge extracten gemaakt die in capsulevorm wordt ingenomen.
Haren
Dat de Brandnetel niet zo aaibaar is als andere planten hebben we allemaal wel eens ondervonden. Ook zijn Latijnse naam zegt al veel. Urtica is afgeleid van "urere" wat branden betekent. Toch wordt juist deze eigenschap van de Brandnetel bewust ingezet in sommige therapieën. Door het slaan met de Brandnetel op onze huid, wordt de lokale doorbloeding gestimuleerd wat verlichting kan brengen bij neuralgie (zenuwpijn) en reumatische pijn. Onder de microscoop of met een goede loep kun je heel goed zien dat de haren van de brandnetel net glazen naaldjes lijken. Wanner de naaldjes de huid aanraken breekt er een stukje van af en veroorzaken de inhoudsstoffen rode bultjes en jeuk.
Vruchtjes
De tweede naam van de Brandnetel is “Dioica”, wat “tweehuizig” betekent. Dit houdt in dat er mannetjes en vrouwtjes planten van bestaan. De mannelijke bloemetjes hebben meeldraden, zij zijn de bestuivers. Ze verspreiden pollen die de vrouwelijke bloemen bevruchten en die op hun beurt uitgroeien tot kleine nootjes. Deze nootjes kun je vanaf eind juli oogsten. Ze zijn zeer gezond en bevatten 10% kostbare olie. Je kunt ze eerst een beetje roosteren maar ook zo eten of over je eten strooien. De koud geperste olie die je kunt kopen bevat veel werkzame stoffen en is goed voor het hart, de bloedvaten, de huid en het immuunsysteem.
Bereidingen uit de Brandnetel
Bij het plukken kun je het beste handschoenen aantrekken. Mocht je echter de doorbloeding in je vingers willen verhogen dan kun je het ook zonder doen. Als ik geen handschoenen aan heb, probeer ik de stengel altijd van onder naar boven vast te pakken. Sommige zeggen dat het helpt als je je adem inhoud. Voor thee of het maken van gerechten met Brandnetel gebruik je alleen de toppen van de plant. Verder naar beneden worden de bladeren vrij dradig. Door alleen de bovenste 5-10 cm te oogsten kun je van de Brandnetel bijna het hele jaar door plukken tot laat in de herfst.
De blaadjes en zaadjes kun je drogen maar je kunt ze ook vers gebruiken. Van de wortels wordt in de fytotherapie een droog extract gemaakt.
Eten
De bladeren van de Brandnetel kun je net als vele andere wilde voorjaarskruiden samen met eventueel een gefruit uitje aan allerlei gerechten toevoegen. Of het nu een soepje, een hartige taart, wokgroente of een boerenomelet is, het geeft ieder gerecht extra mineralen en als je het niet te lang verhit ook vitaminen. Door het koken of bakken gaan de haartjes kapot. Je kunt de Brandnetel ook in een salade verwerken maar dan moet je er wel eerst heet water over gieten en het een tijdje laten staan zodat de blaadjes niet meer steken.
Recept: Roomspinazie uit verse brandnetels
Een uitje fijnsnijden en fruiten in olie tot deze glazig is. De fijngesneden brandnetels erbij doen en 5-7 minuten zachtjes meebakken. Als de pan droog kookt voeg je er iets water aan toe. Daarna kun je de Brandnetels kruiden met peper, zout en een beetje nootmuskaat en voeg je er een scheutje slagroom aan toe. Even met de stafmixer er doorheen en klaar is je gerecht. Past goed bij gepofte aardappels of aardappelpuree. Vind je de smaak te intensief kun je er ook voor kiezen om half sniazie en half brandnetel te nemen.
Ik doe er behalve de Brandnetel vaak ook nog andere verse wilde kruiden bij zoals: Smalle Weegbree, jonge uitlopers van Duizendschoon, Paardenbloemblad, Fluitekruid, jonge scheuten van de Blaassilene, Hondsdraf, Dovenetel, look-zonder-look of Zevenblad. Deze kruiden snijd ik ook eerst fijn. De kruidenmix kun je aan veel gerechten toevoegen of er geklutste eieren overeen gieten en er een omelet van maken.
Recept: Kruidenboter met brandnetel
Overgiet de blaadjes met kokend water en laat ze 5 minuten staan. Vervolgens kun je het water afgieten, de blaadjes goed afdeppen met een doek, fijn snijden en samen met bieslook, peterselie, knoflook, peper en eventueel wat zout met de boter vermengen.
Recept: Brandnetel-spinazietaart
Maak de roomspinazie zoals beschreven bij recept 1. Neem een paar grote handen vol spinazie en blancheer deze kort totdat de blaadjes geslonken zijn. Druk de spinazie goed uit en roer het samen met een blok geraspte fetta, een losgeklopt ei en een grote bos fijn gesneden dille door de brandnetels. Vet een ovenschaal in die je met bladerdeeg of fillodeeg uitlegt en giet hier het brandnetel-spinazie-mengsel in. Bak de taart in de oven bij 180 graden tot het bladerdeeg licht bruin is.
Zaadjes en gedroogde blaadjes
De zaadjes kun je zo of licht geroosterd over het eten strooien. Ook de gedroogde blaadjes kun je fijn malen en in je gerechten doen of aan kruidenzout toevoegen. Het bevat nog veel mineralen en plantaardig eiwit.
Sap
Sap uit de verse bladeren verkrijg je het beste met een sap-pers. Hiervan is slechts een eetlepel per keer voldoende omdat het zeer geconcentreerd is.
Thee
Een thee kun je van verse of gedroogde bladeren maken. Voor het maken van een thee verwijs ik je naar de pagina 'extractieheren met water'.
Tinktuur
Van de bladeren kan een tinctuur worden gemaakt. Hiervoor gebruik je de toppen van verse bovengrondse delen en wodka met een alcoholpercentage van 40%. Zie voor meer informatie het artikel over tincturen maken op de pagina: 'extractieheren met alcohol'.
Haarspoeling
Een spoeling met brandnetelthee is snel en makkelijk te maken. Nadat je je haar hebt gewassen (en eventueel hebt gekamd) giet je er twee koppen brandnetelthee (niet te heet) over en kam je het nog eens goed door zodat de thee verdeeld wordt. Eventueel kun je je hoofdhuid nog een beetje masseren. De thee wordt er niet meer uitgewassen.
Capsules
Van de wortels worden capsules met poeder van een droog-extract gemaakt. Deze wordt gebruikt ter ondersteuning van prostaatklachten. In de winkel kun je capsules met brandnetelwortelextract kopen.
Brandnetelgier
In de tuin is brandnetelgier een ideaal middel dat gebruikt kan worden als groenbemester voor andere planten. Aangezien brandnetels veel stikstof en mineralen bevatten, bevordert dit middel het bodemleven. Verdunt kun je brandnetelgier ook gebruiken om bladluizen en schimmels mee te bestrijden. Zo maak je het:
Voeg aan een kilo brandnetels (zonder zaden) 10 liter water en laat het goedje vervolgens drie dagen in een plastic emmer staan. De bladeren moeten onder water staan. Eventueel kun je er nog suiker aan toe voegen (500 gr) waardoor de gisting beter en sneller verloopt. Dek alles met een deksel of gaas af. Nu begint het gistingsproces en roer je alles één tot twee maal per dag door. Afhankelijk van het weer duurt het zo`n twee tot vier weken totdat de gier klaar is. Hoe warmer hoe sneller het gistingsproces verloopt. De gier is klaar wanneer er geen kleine belletjes meer aan het oppervlak te zien zijn.
Nu kun je de bladresten eruit filteren en de gier in bijvoorbeeld een jerrycan opslaan. Voordat je de gier in je tuin gebruikt, moet je het eerst verdunnen: 1 liter gier verdun je met 10 liter water. Opgepast: Brandnetelgier stinkt behoorlijk!
Neteldoek
De stengels van de Brandnetel worden vanwege de lange vezels op dezelfde manier als vlas tot stof verwerkt. De stof van brandnetels wordt neteldoek genoemd. Je kunt de stof goed gebruiken wanneer je zelf producten uit kruiden wilt maken zoals, tincturen of oliemaceraten. Het neteldoek kun je inzetten om de fijne plantendeeltjes uit deze producten te zeven.
Contraindicatie
Bij oedeem als gevolg van een verminderde hart- en nierfunctie de Brandnetel niet als medicinaal middel toepassen.
Overige kruiden
Extra vitaminen en minderalen
Voor het aanvullen van je voorraad vitaminen en mineralen in het voorjaar kun je de Brandnetel combineren met andere frisse voorjaarskruiden zoals Paardenbloem (Taraxacum officinale), Zevenblad (Aegopodium podagraria), Smalle weegbree ((Plantago lanceolata), Fluitekruid (Anthriscus sylvestris), Speenkruid (Ficaria verna subsp. verna) alleen voor de bloei! of Hondsdraf (Glechoma hederacea).
Vochtafdrijvende werking
Voor een vochtafvoerende (Diuretische) werking zijn Heermoes (Equisetum arvense), Paardenbloem (Taraxacum officinale), de Guldenroede (Solidago virgaurea) en Peterselie (Petroselinum crispum) ook goede alternatieven, evenals de Jeneverbes (Juniperus communis), Maggiekruid (Levisticum officinale) en Kweekwortel (Elymus repens).