Toorts - Stalkaars

Verbascum densiflorum

 Mullein (E) Königskerze (D) 

Met haar imposante verschijning springt de Toorts in de natuur direct in het oog. Ze kan een hoogte tussen de 1.50 en 2.00 meter bereiken en straalt een enorme kracht uit. De prachtige rozet van grote bladeren, de dikke stevige behaarde stengel die kan verhouten en de grote aarvormige bloemenpracht die ze tentoonspreidt geven een gevoel van respect als je naast deze plant staat. Al in oude tijden werd de Toorts als krachtvolle, magische medicijnplant gewaardeerd en ontbrak ze in geen kruidentuin. Traditioneel vormt ze het stralende middelpunt van de kruidenwis, een bos wilde bloemen die op 21 juni geplukt wordt. Dit is de dag van de zomerzonnewende. Op deze dag saat de zon op zijn hoogste punt en kunnen de kruiden de grootste zonnenenergie in zich opslaan. Deze kruidenwis werd  gezegend en in huis opgehangen. Ze bood bescherming aan huis en haard en werden tijdens de rooknachten rond 21 december, de winterzonnenwende, verrookt. Over dit oude Keltische gebruik kun je meer in mijn blog 'Kruidenwis'  lezen.

De naam Verbascum komt uit het Latijn en draagt het woord 'barba' = baart in zich, verwijzend naar de wollige beharing van de bladeren. Densiflorum betekent 'dicht  bloeiend', vanwege de vele bloemen die dicht op elkaar zitten. Door de dikke wolvacht kan de plant ook op zeer droge plekken overleven en vinden we haar op plekken waar veel andere planten het moeilijk hebben, zoals in de berm, langs de wegkant, in steengroeven en op grindachtige grond. In het eerste jaar verschijnt slechts een grote rozet van bladeren. In het tweede jaar bloeit ze vorstelijk.

In het deel van de aarvormige bloeiwijze komen vaak een aantal vertakkingen voor waardoor de plant op een meerarmige kandelaar lijkt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Toorts, zijn naam zegt het al, in vroegere tijden als fakkel gebruikt werd. De gedroogde stengel met bladeren en bloemen werd in olie, pech of was gedompeld en aangestoken. Zo gaf deze zomerbloeier licht in donkere tijden.

De Stalkaars behoort net als 250 andere toortsen (Verbascum), tot de Helmkruidfamilie. In Nederland komen de volgende soorten voor: Stalkaars (Verbascum densiflorum), Koningskaars (Verbascum thapsus), Keizerskaars (Verbascum phlomoides), Melige toorts (Verbascum lychnitis), Mottenkruid (Verbascum blattaria), en Zwarte toorts (Verbascum nigrum).

De verschillende soorten worden vaak met elkaar verward. Ook komen er veel kruisingen voor. In het algemeen zie je dat meestal Verbascum densiflorum, Verbascum thapsus en Verbascum phlomoides, als medicijnplant worden ingezet, maar alle toortsen hebben dezelfde  geneeskrachtige werking. Ze bevatten dan ook min of meer dezelfde inhoudsstoffen waarvan de slijmstoffen en de Triterpensaponinen (o.a. Verbascosaponine) de grootse medicinale waarde hebben. Daarnaast bevinden zich in de bloemen, iridoïdglycosiden (Aucubine und Catalpol), flavonoïden (Apigenine, Luteoline, Hesperidine en Rutine), etherische olie, Fenolcarbonzuren (o.a. Koffiezuur en Ferulazuur) en suikers.

 Verbascum densiflorum

Verbascum nigrum

Bereidingen uit de Stalkaars

Thee (maceraat)

Voor verkoudheidsklachten en kriebelhoest of vastzittend slijm wordt een thee uit de bloemen toebereid. Vaak is het zo dat de Stalkaars deel uit maakt van een mix met andere kruiden. Voor de slijmstoffen kan de Stalkaars worden gecombineerd met kruiden als Kaasjeskruid, Heemst of Smalle Weegbree. Omdat de slijmstoffen gevoelig zijn voor hitte, wordt van deze kruiden een maceraat met koud water gemaakt.  Bij heesheid en keelpijn kun je deze thee ook als gorgelwater gebruiken. Wil je mer achtergrondinformatie over het maken van een maceraat dan kun je hier verder lezen: Extraheren met water

Voor vastzittend slijm kan een combinatie worden gemaakt met kruiden als Tijm, Zoethout, Venkel en Anijs. Voor een thee van deze kruiden maak je een infusie door twee theelepels kruiden met 200 ml gekookt water te overgieten en 15 min. te laten trekken. Drie tot vier keer een kop thee per dag.

In de volksgeneeskunde wordt de Stalkaars ook als vochtafdrijvend middel gebruikt en komt deze in anti-reumatische thees voor.