Heermoes
geeft stevigheid aan het weefsel
Equisetum arvense
Common Horsetail (E), Ackerschachtelhalm/ Zinnkraut (D)
De naam Equisetum komt van het Latijnse woord "equus" wat "paard" betekent. Vanwege de gelijkenis met de staart van het paard vond men de naam Paardenstaart een geschikte familienaam voor deze groep van planten. Arvense betekent "akker" en duidt op de vindplaats van deze plant.
Als ik de Heermoes zie moet ik aan de prehistorie denken. En ja, de Paardenstaarten komen voor op de lijst van prehistorische planten, net als onder andere de Ginkgo, de Lariks en vele varens. De Paardenstaarten zijn planten die sporen vormen. Je kunt ze makkelijk herkennen aan de gelede stengels die als het ware in elkaar schuiven en waarbij op de verdikkingen een krans van, eveneens gelede, zijtakjes staat.
De Paardenstaart familie is niet zo heel groot. Ik las dat er zo`n 15 verschillende soorten bestaan en dat in Nederland en België de volgende voorkomen:
- Heermoes (Equisetum arvense)
- Holpijp (Equisetum fluviatile)
- Lidrus (Equisetum palustre)
- Schaafstro (Equisetum hyemale), zeldzaam
- Bospaardenstaart (Equisetum sylvaticum), zeldzaam
- Reuzenpaardenstaart (Equisetum telmateia), zeldzaam
- Vertakte paardenstaart (Equisetum ramosissimum), zeer zeldzaam
- Bonte paardenstaart (Equisetum variegatum), zeer zeldzaam
Maar pas op: alleen de Equisetum arvense is geschikt voor medicinaal gebruik. De andere soorten zijn giftig. De Heermoes (Equisitum arvense) onderscheid zich van de andere Paardenstaarten aan de groeiwijze. De groene stengels van de plant komen pas boven de grond nadat de kale beige stengel met bovenin een knop met de sporen, is afgestorven. De andere Paardenstaarten vormen geen separate sporenknop maar deze bevindt zich in de top van de plant zelf.
Vooral de Lidrus (Equisetum palustre) moet je niet met de Heermoes verwisselen. Deze bevat het Alkaloïde Palustrine en enzymen die vitamine-B1 tekort veroorzaken. Je kunt de Lidrus herkennen aan een aantal typische kenmerken. De Lidrus heeft minder zijtakjes dan de Heermoes en de sporendoosjes komen niet aan een aparte stengel vóór de groei van de plant uit de grond maar zitten bovenin de plant zelf (vanaf mei tot juli). Een ander belangrijk kenmerk is de volgende: neem één zijtakje en trek deze van de stengel tot alleen het laatste lid overblijft. Nu druk je dit laatste stukje tegen de stengel aan. Bij de Lidrus is het stukje van het het zijtakje korter dan het kransje op de stengel. Bij de Heermoes is dit stukje langer dan het kransje op de stengel, zoals je op de foto hieronder kunt zien. Tenslotte groeit de Lidrus graag in vochtige gebieden, evenals de Holpijp
De Holpijp is iets makkelijker te herkennen. Deze heeft rechtopstaande, gladde stengels die vrijwel geen ribbels hebben. Soms zie je een zwakke vertoning van lijnen. De stengel van de Holpijp is zoals de naam al aangeeft, holler dan die van de Heermoes en daardoor makkelijker in te drukken. Ook hier is het eerste lid van de zijtakken korter dan het kransje van de hoofdstengel.
De bos-paardenstaart (Equisetum sylvaticum) is veel fijner dan de Heermoes en vind ik zelf een prachtige plant. Als je ze in het bos tegenkomt kun je je bijna voorstellen dat er elfjes onder wonen.
Bospaardenstaart
Reuzenpaardenstaart
Lidrus
Heermoes
Het voert hier te ver om alle kenmerken van de verschillende Paardestaarten te bespreken. Omdat alleen de Equisetum arvense geschikt is voor medicinale doeleinden is het belangrijk dat je er zeker van bent dat je de goede te pakken hebt. Ook is het belangrijk om te weten dat de Heermoes tot diep in de grond wortelt en zware metalen uit de bodem in het eigen weefsel op kan slaan. Let er daarom op waar je de Heermoes plukt en ga na of de grond sterk vervuild kan zijn. Mocht je de Heermoes niet kennen dan zou ik je aanraden een keer met een kruidendeskundige of herborist mee te gaan die je goed kan uitleggen hoe de Heermoes eruit ziet.
Geneeskrachtige werking
Als je hem zo ziet zou je niet direct denken dat de Heermoes een geneeskrachtige plant is. Hij heeft geen gladde blaadjes of een mooie bloem en is vrij hard en ruw. De Duitse naam Zinnkraut verwijst naar het gebruik ervan. Vroeger werd het tin gepoetst met de ruwe takjes van de Heermoes. De ruwe textuur komt onder meer door het hoge gehalte aan mineralen. De plant bevat 10% Kiezelzuur (Silicium). Verder komt rijkelijk kalium voor evenals kleinere hoeveelheden calcium, mangaan, magnesium, natrium, ijzer, zwavel, zink, selenium, chroom, kobalt en fosfor. Naast deze mineralen vinden we nog saponinen, flavonoïden (Quercitine, Kaempferol), fenolzuren, looistoffen, sterolen en sporen van alkaloïden. De hoeveelheid alkaloïde is echter zo laag dat bij normaal gebruik geen gevaar bestaat. De Flavonoïden hebben een vochtafdrijvende werking en zorgen samen met het kiezelzuur voor een positieve invloed op de wondheling, de huid, het bindweefsel en de botten.
Bindweefsel
Heermoes ondersteunt het bindweefsel, ze bevordert de huidstofwisseling en verhoogt zo de weerstand van het bindweefsel tegen ontstekingen. Heermoes herstelt, versterkt en versoepelt straf bindweefsel van kapsels en pezen, van elastisch bindweefsel rondom onze bloedvaten en organen, waaronder de longen, het reticulair bindweefsel dat we bij onze organen zoals de lever en de milt vinden en het losmazig bindweefsel van bijvoorbeeld de zenuwcellen, bloedvaten en spieren. Heermoes wordt graag gebruikt bij peesontstekingen, blessures, kneuzingen, gescheurde ligamenten en verzwikkingen.
Longen
Ook helpt het kiezelzuur de elastische weefsels van vitale organen zoals de longen te verstevigen en soepel te houden. Daarom kan Heermoes worden ingezet bij longaandoeningen zoals chronische bronchitis, longemfyseem en tuberculose.
Skelet
De opbouw van de stengel lijkt veel op de opbouw van onze ruggenwervel. Wellicht verwijst deze overeenkomst naar de positieve invloed van Heermoes bij aandoeningen van het skelet. Heermoes kan ondersteuning geven bij botontkalking, broos beendergestel of zwakke gewrichten en gewrichtsbanden, herstel van breuken, of aandoeningen van de tussenwervelschijven.
Huid
Uitwendig worden baden of omslagen met een afkooksel of verdunde tinctuur van Heermoes gebruikt bij jeukend eczeem, neurodermitis en decubitus (doorligwonden). Heermoes kan ook hulp bieden bij andere slecht helende wonden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de bloedstelpende en samentrekkende eigenschappen van het kruid. De toepassing bij wondgenezing zou teruggevoerd kunnen worden op het aanwezige kiezelzuur en de flavonoïden. Bovendien stimuleert kiezelzuur de stofwisseling van de huid.
Vochtafdrijvend
De flavonoïden zorgen samen met andere fenolische inhoudsstoffen en kaliumzouten voor een licht diuretische (vochtafdrijvende) werking. Heermoes verhoogd de urineafscheiding en zorgt ervoor dat de urinezuurspiegel van het bloed verlaagt. De vochtafdrijvende werking kan ook bij oedeem helpen. Ook kan Heermoes ondersteunend werken bij de behandeling van nier- en blaasaandoeningen, zoals nierbekkenontsteking en bacteriële infecties. Heermoes zorgt ervoor dat schadelijke stoffen sneller worden uitgescheiden.
Let erop dat bij een doorspoeltherapie ten minste 2 liter vocht per dag wordt gedronken.
Haren en nagels
Heermoes verstevigt je haren en nagels.
Bereidingen uit Heermoes
Van deze medicijnplant worden de bovengrondse delen van de plant gebruikt. Je kunt ze vers of gedroogd verwerken.
Thee
Voor het maken van een thee is het niet voldoende om een infusie te maken. Omdat het kiezelzuur moeilijk in water oplost worden er twee methoden gebruikt:
1. 2 -3 theelepels van het kruid met ¼ ltr. koud water aanzetten en 10 tot 12 uur in de koelkast laten trekken.
De volgende dag alles aan de kook brengen en 15 min. laten doorkoken.
2. 2-3 theelepels kruid met ¼ ltr. kokend water overgieten, daarna alles 30 min. zachtjes laten koken en
aansluitend nog 15 min. laten trekken.
De inwendige toepassing van Heermoes wordt geadviseerd bij oedemen en als doorspoeltherapie bij ontsteking van de urinewegen. Daarnaast kan een thee van Heermoes ingenomen ter versterking van het skelet, het bindweefsel, de longen, de huid, de haren en nagels. Drink drie koppen thee per dag. Gebruik Heermoes inwendig niet langer dan drie maanden. Maak daarna een pauze van drie maanden.
Bad
Een bad van Heermoes wordt graag genomen bij blaasontsteking, reuma, krampaders en huidproblemen of wonden. Hiervoor maak je een liter thee volgens een van de bovenstaande methoden. De thee kun je vervolgens aan het badwater toevoegen. Blijf er rustig 30-45 min. in liggen.
Kompressen
Ook hiervoor maak je eerst een thee op een van de bovenstaande manieren. Doop daarna het verband in de thee, druk het licht uit en wikkel het om de plek op het lichaam. Het verband kun je afdekken met stukje huishoudfolie met daaromheen nog een verband. Laat de omslag als dat mogelijk is een paar uur zitten.
Tinctuur
Het inwendig gebruik van de tinctuur heeft hetzelfde toepassingsgebied als een thee. Voor het maken van een tinctuur gebruik je 45% alcohol. Hoe je een tinctuur maakt kun je lezen op de pagina `Extraheren met alcohol`. De inname is drie keer per dag 20 druppels.
Mulchen en gier
Omdat Heermoes zo´n mineraalrijk kruid is, kun je er ook andere planten een groot plezier mee doen. Zo kun je de afgesneden stengels klein maken en rond je (groente)tuinplanten strooien of er een gier van maken. Voor een gier laat je een kilo Heermoes in een emmer met 10 liter water een dag of tien trekken. Dek het goed af want de gier stinkt behoorlijk. Voor gebruik verdun je het met water. Je kunt er ook aangetaste planten mee besproeien. Heb je restjes thee van de Heermoes, gooi deze dan niet weg maar geef het aan je (kamer)planten.
Contra-indicatie
Bij oedeem als gevolg van beperkte hart- of nierfunctie wordt het gebruik van Heermoes afgeraden.
Heermoes kan worden beschouwd als een kruid dat nauwelijks bijwerkingen heeft. Heermoes bevat wel zeer kleine hoeveelheden thiaminase, een enzyme dat thiamine (een B-vitamine) afbreekt. Gebruik de Heermoes daarom vooral als kuur tot maximaal drie maanden en maak dan een pauze.
Mensen die medicijnen gebruiken, vooral bloedverdunners, moeten voorzichtig zijn. Stem het medicinaal gebruik van Heermoes af met een arts.
Zwangeren gebruiken bij voorkeur geen hoge doseringen of sterke aftreksels. Zuigelingen en kleine kinderen wordt Heermoes afgeraden.
Andere kruiden
Huid, haar, nagels, bindweefsel en botten
Planten die naast Heermoes interessant zijn, zijn Brandnetel, gierst en haver(vlokken). Deze bevatten ook grotere hoeveelheden kiezelzuur. Maar ook in andere levensmiddelen zoals dadels, rozijnen, bonen, koriander, spinazie, bananen, pompoen, ananas, linzen, en bier komt kiezelzuur voor. Door deze voedingsmiddelen regelmatig in je menu te verwerken zorg je goed voor je huid, haren, nagels, bindweefsel en botten.
Vochtafdrijvende werking
Voor een vochtafvoerende (Diuretische) werking zijn Brandnetel (Urtica urens), Paardenbloem (Taraxacum officinale) en de Guldenroede (Solidago virgaurea) ook goede alternatieven.
Nier- en Blaas ontsteking
Cranberrysap is het meest bekende middel tegen nier- en blaasontsteking. Daarnaast is een thee van blaadjes van de Beredruif een traditioneel middel tegen deze klachten. Deze komt ook voor in onderstaande thee-mix. Neem van alle kruiden een zelfde hoeveelheid:
Theemix:
- Heermoes (Equisetum arvense) (kruid)
- Beredruif (Arctostaphylos Uva-Ursi) (blad)
- Brandnetel (Urtica urens)(blad)
- Salie (Salvia officinalis) (blad)
- Duizendblad (Achillea millefolium) (kruid)
- Oost-Indische-kers (Tropaeolum majus) (blad)