Litha 

Geneeskrachtige kruiden worden niet alleen met ziekte en gezondheid geassocieerd maar ook met magie, mysterie, geloof en bijgeloof, met heksen, druïden en medicijnmannen en -vrouwen. Het thema kruiden gaat ook samen met regionale gebruiken, overgeleverde wijsheden en tradities. Hoewel vele oude gebruiken verloren zijn gegaan vinden we af en toe nog rituelen van onze verre voorouders terug. De kruidenwis, is zo`n heel oud gebruik dat de tand des tijds enigszins heeft doorstaan.

Het is vandaag 21 juni, de grote dag van de zomerzonnewende en één van de acht jaarfeesten die onze verre voorouders vierden. Op deze magische dag, waar de zon op zijn hoogste punt staat, vereerden de Kelten de trouwdag van de Zonnegod Lugh met de godin Moeder-aarde. Het litha-feest, was het feest van het licht.

Op deze dag was het de gewoonte om een kruidenwis te plukken, een bos bloemen van wilde kruiden en planten. Op zijn hoogste punt aangekomen schenkt de Zonnegod op de 21ste juni de meeste kracht aan de natuur. Kruiden die op deze dag geplukt werden, werden grote magische krachten toegeschreven. Men geloofde dat een kruidenwis huis en haard bescherming bood tegen onheil, blikseminslag, ongeluk, ruzie en negatieve invloeden van buitenaf. Thuis werden deze kruidenbossen op een speciale plek opgehangen tot 21 december, de dag van de winterzonnewende. Op deze feestdag, midden in de winter,  stak men de kruidenwis aan om het opgeslagen licht van de kruiden te bevrijden en de goden gunstig te stemmen.   

In Oostenrijk wordt de tijd tussen 24 december en 6 januari de 12 Rauhnächten genoemd, afgeleid van het woord `rauch`. Nachten waarop gerookt werd om het huis te ontdoen van boze demonen en slechte energieën en te zegenen voor het nieuwe jaar. Deze reinigings- en zegeningsrituelen waren vroeger van grote betekenis voor alle mensen. Ook de geesten van voorouders werden geëerd en vriendelijk gestemd met offergaven. De kruidenwis werd verrookt op een schaal met kolen. Men liep met de rokende kruiden door het huis, de stallen en over het erf om deze te reinigen van negatieve energieën en te zegenen voor het nieuw jaar. De gehele familie was hierbij betrokken. De scheppende, helende vuurkracht van de zon verspreidde zich zo tijdens de koude wintermaanden over het huis en zorgde tot aan de volgende midzomer voor bescherming. De kruiden werden ook voor andere doeleinden gebruikt. Zo werden ze onder het veevoer gemengd om de dieren gezond te houden. Onder het kussen gelegd brachten de kruiden geluk in het huwelijk en in het vuur gegooid boden ze bescherming tegen onweer. Ook werden de kruiden gebruikt als thee om gezond te blijven of bij ziekte. Deze oeroude traditie wordt nog steeds door sommige families in Oostenrijk in ere gehouden.

Bij de Kelten was het getal drie en een veelvoud hiervan, van bijzondere betekenis. In een kruidenwis komen oorspronkelijk 9 verschillende kruiden voor of een veelvoud daarvan (99). Het getal drie zien we terug in de vele symbolen die we van de Kelten kennen zoals bijvoorbeeld de Triqueta. Het is een Keltisch symbool maar ook één van de vroegste symbolen van het christendom, nog voor het kruis. Binnen het christendom stond dit symbool voor de drie-eenheid: de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.

De meeste gebruiken en betekenissen van veel Keltische ceremonies en tradities zijn door het christendom echter als heidens bestempeld en werden verboden of door christelijke feesten vervangen. Zo heeft de katholieke kerk ook haar eigen draai aan de kruidenwis gegeven. Met de groei van het christendom werd het getal 9 verdrongen door het getal 7, een heilig getal dat in de bijbel vaak genoemd wordt, zoals bijvoorbeeld in het scheppingsverhaal, waar god de wereld in 7 dagen schiep. Je ziet dit terug in de kruidenwis. in plaats van 9 kruiden plukken sommige tegenwoordig ook 7 bloemen of een veelvoud hiervan.

Ook werd het gebruikelijk om de bloemen niet op 21 juni maar op 15 augustus, de dag waarop de katholieke kerk Maria Hemelvaart viert, te plukken. Op deze dag bood de kerk zelfs de mogelijkheid om de kruidenwis te laten zegenen . Volgens de bijbel troffen de apostelen, toen ze het graf van Maria bezochten, in plaats van haar lichaam, een bundel van zeven soorten geurende kruiden aan. Door deze vertellingen is het gebruik van de kruidenwis ook bij het katholieke geloof blijven bestaan en worden er al eeuwen lang bundels kruiden gemaakt en gezegend. Ze worden daarna thuis opgehangen en beschermen huis en haard tegen onheil.

Roken deed men vroeger met kruiden. Wierook bestond nog niet en later in de tijd van het christendom konden de normale mensen zich deze dure rookwaar niet veroorloven. Tegenwoordig wordt vaak met heerlijke geurende mixen van kruiden en harsen  gerookt.

Kruidenwis maken

Ook in Nederland zijn er `Kruidenheksen` die het maken van een kruidenwis in ere houden. Helaas zijn er geen schriftelijke overleveringen van de Keltische rituelen en zijn deze in de loop der tijd, mede door de komst van het christendom, vervormd en niet meer hetzelfde als duizenden jaren geleden. De Druïden, de spirituele wijze raadgevers, gaven hun kennis slechts mondeling aan nieuwe aspiranten door. Ze hadden een hoge sensibiliteit voor de fijnstoffelijke wereld en leefden in diepe verbondenheid met de natuur.   

Het gewone volk leerde ook vele gebruiken en gaf deze van generatie op generatie door. Sommige details bleven, sommige verdwenen of veranderden in de loop der jaren. Voor het maken van een kruidenwis bestaan heden ten dage geen strikte regels. Een kruidenwis heeft meer een symbolische en spirituele betekenis en het gaat er daarom vooral om wat je er zelf voor betekenis, waarde en inhoud aan mee geeft.

Traditioneel worden voor een kruidenwis negen verschillende kruiden, of een veelvoud hiervan, geplukt. Omdat drie een heilig getal was voor de Kelten kun je van alle soorten drie bloemen of kruiden plukken maar niet meer dan drie. Wil je je verbinden met de natuur vraag dan voordat je een plant plukt om zijn/haar toestemming. Je kunt de plant ook vragen om je intenties of wensen te zegenen en je dank uitbrengen naar de plant.

In de kruidenwis kun je kruiden verwerken die jou aanspreken, er zijn geen vaste regels voor. Van ouds her werden in de wis wilde inheemse kruiden, planten of bomen verwerkt zoals Boerenwormkruid, Sint-janskruid, Toorts, Alsem, Bijvoet en Valeriaan maar ook Duizendblad, IJzerhard, Margrieten, Moerasspirea of Korenbloem. Ook bomen als walnoot, vlier, hazelnoot, struiken als braam of framboos, gras- en graanhalmen komen er in voor. Je kunt van te voren overleggen welke kruiden je wilt plukken. In het internet vind je bijvoorbeeld lijsten met planten met een bepaalde betekenis (bijv. asteriacoaching.nl). Maar je kunt je ook laten leiden door je intuïtie of plukken wat je op je pad tegenkomt.

Zelfs voor de datum waarop je de bloemen plukt, zijn er geen vaste regels. Ik pluk zelf mijn kruiden op 21 juni maar in de literatuur kom je ook andere gebruiken tegen. Zo wordt ook de datum van 15 augustus (Maria Hemelvaart) vaak genoemd of een dag ergens tussen deze beide data in, zodat de  kruiden langer aan de zon zijn blootgesteld en meer kracht hebben geabsorbeerd.

Niet iedereen verrookt de kruiden op 21 december tijdens het Joelfeest. Sommige laten de kruidenwis een jaar lang als bescherm-amulet in huis hangen. Het jaar daarop, na het verzamelen van een nieuwe kruidenwis wordt de oude kruidenwis bedankt en met een ritueel verbrand en wordt de nieuwe wis met de rook van de oude wis ingewijd en gevraagd om bescherming te bieden voor het komende jaar.

Dit is tegelijkertijd het mooie aan de kruidenwis. Het gaat niet om het plukken en gebruiken volgens bepaalde regels maar om datgene wat je er zelf voor spirituele waarde in stopt. Datgene wat je aanspreekt van anderen is mooi om te gebruiken maar nog mooier en waardevoller is het wanneer je er je eigen ritueel van maakt.

Onze voorouders leefden mee met het ritme van de natuur en waren bewust van en blootgesteld aan de natuurkrachten en -wetten. Een ritueel uit achting en respect voor de natuur is waarschijnlijk een diepe behoefte van mensen. Zo kunnen ook wij in de 21 eeuw hier onze eigen invulling aan geven door persoonlijke wederkerende rituele een vaste plek in ons jaarwiel te geven.